پى نوشت ها:

1 ـ وسايل الشيعه، ج 1، ص7، حديث 2.
2 ـ نجاشى در رجال خود و علامّه حلى در خلاصة الاقوال، على بن ابراهيم بن هاشم قمى را ثقه در حديث، باثبات، معتمد و صحيح المذهب دانسته و او را ستايش نموده اند. (نک: معجم رجال الحديث، ج11، ص193 ـ منتهى المقال، ج4، ص324).
و اما ابراهيم بن هاشم، هرچند به صراحت توثيقى در باره او در کتب اصلى رجال وارد نگرديده اما علامه حلى در خلاصة الاقوال مى گويد: و الارجح قبول روايته. و در منتهى المقال (ج1، ص214) مى گويد: ظاهر علماى شيعه قبول روايات او است. و علامه حلّى در مختلف الشيعه (ص487 ط ق) مى گويد: در موارد فراوان، روايات او جزء احاديث صحاح به شمار آمده و محدث بحرانى توثيق او را از جمعى نقل نموده و خود نيز آن را پذيرفته است. چنانکه جمعى ديگر نيز با اقامه دلايلى او را توثيق نموده اند (مراجعه شود به منتهى المقال، جلد اول) و حتى مرحوم آيت الله خوئى با همه دقت و موشکافى در وضع راويان، در مورد ابراهيم بن هاشم مى گويد: لا ينبغى الشک فى وثاقة ابراهيم بن هاشم. و پنج دليل بر اين مدعا اقامه نموده است. (نک: معجم رجال الحديث ج1، ص317).
مضافاً به اينکه عبدالله بن الصلت القمى (راوى ديگر مذکور در روايت) نيز ثقه بوده و نجاشى در رجال و نيز شيخ طوسى در رجال، او را ثقه دانسته و مرحوم صدوق در آغاز کتاب کمال الدين وى را ستوده است. (نک: معجم رجال الحديث ج10، ص222).
و اما حماد بن عيسى، حريز بن عبدالله، و زرارة بن اعين (سه راوى ديگر روايت) که جلالت مقام، عظمت، ثقه بودن، و فقاهت و علم آنان به گونه اى است که نيازى به توضيح بيشتر در مورد آنان نيست و مى توان در اين باره به کتب رجال مراجعه نمود.
3 ـ سوره نساء، آيه 80.
4 ـ صحيفه نور، ج20، ص170 و 174.
5 ـ همان.
6 ـ وسايل الشيعه، ج1، ص9، ذيل حديث 6.
7 ـ بقره، آيه 257.
8 ـ مائده، آيه 55.
9 ـ کهف، آيه 44.
10 ـ النهاية، ج5، ص227 ـ 230.
11 ـ کهف، آيه 44.
12 ـ المصباح المنير، ج2، ص350، نشر مطبعه حلبى، مصر.
13 ـ وسايل الشيعه، ج1، ص18، حديث 35.
14 ـ نساء، آيه 59.
15 ـ به منظور آشنايى تفصيلى با قاعده لطف و اثبات امامت مراجعه شود به کتب کلام اسلامى از قبيل کتاب الذخيره از سيد مرتضى علم الهدى، کتب شيخ مفيد، تجريد الاعتقاد خواجه طوسى، کشف المراد علامه حلى، نهج الحق علامه حلى، قواعد المرام ابن ميثم بحرانى، شرح باب حادى عشر فاضل مقداد، النجاة ابن ميثم بحرانى، کفاية الموحدين کوزه کنانى، هداية الموحدين عقيلى طبرسى و غير آن.
16 ـ نساء، آيه 59.
17 ـ تفسير الميزان، ج4، ص435 ـ 439 به نقل از تفسير برهان، غيبت لقمانى، تفسير عياشى، کافى، عبقات الانوار، ينابيع الموده، غاية المرام و ...
18 ـ الميزان، ج4، ص427.



سيد علي شفيعي / فصلنامه حکومت اسلامى شماره 15