(آيه 99)- منزلگاه افراد بىايمان: به تناسب بحثى كه در گذشته از سدّ ذو القرنين و در هم كوبيدن آن در آستانه رستاخيز به ميان آمد، در اينجا به مسائل مربوط به قيام قيامت ادامه داده چنين مىگويد: «و در آن روز (كه جهان پايان مىگيرد) ما آنها را چنان رها مىكنيم كه در هم موج مىزنند» (وَ تَرَكْنا بَعْضَهُمْ يَوْمَئِذٍ يَمُوجُ فِي بَعْضٍ).
تعبير به «يَمُوجُ» يا به خاطر فزونى و كثرت انسانها در آن صحنه است و يا به خاطر اضطراب و لرزهاى است كه به اندام انسانها در آن روز مىافتد، گوئى همچون امواج آب پيكر آنها مىلرزد.
سپس اضافه مىكند: «و در صور [شيپور] دميده مىشود، و ما همه را (حيات نوين مىبخشيم و) جمع مىكنيم» (وَ نُفِخَ فِي الصُّورِ فَجَمَعْناهُمْ جَمْعاً).
بدون شك همه انسانها در آن صحنه، جمع خواهند بود، و احدى از اين قانون مستثنا نيست.
از مجموع آيات قرآن به خوبى استفاده مىشود كه در پايان جهان و آغاز جهان ديگر، دو تحول عظيم انقلابى در عالم رخ مىدهد: نخستين تحول، فناى موجودات و انسانها در يك برنامه ضربتى است، و دومين برنامه كه معلوم نيست چه اندازه با برنامه نخست فاصله دارد، بر انگيخته شدن مردگان آن هم با يك برنامه ضربتى ديگر است، كه از اين دو برنامه در قرآن به عنوان «نفخ صور» (دميدن در شيپور) تعبير شده است.
(آيه 100)- سپس به شرح حال كافران مىپردازد، هم عاقبت اعمالشان و هم صفاتى را كه موجب آن سرنوشت مىگردد بيان كرده، و چنين مىگويد: «ما جهنم را در آن روز به كافران عرضه مىداريم» (وَ عَرَضْنا جَهَنَّمَ يَوْمَئِذٍ لِلْكافِرِينَ عَرْضاً).
جهنم با عذابهاى رنگارنگ و مجازاتهاى مختلف دردناكش در برابر آنها كاملا ظاهر و آشكار مىشود كه همين مشاهده و ظهورش در برابر آنان خود عذابى است دردناك و جانكاه، تا چه رسد به اين كه گرفتار آن شوند.
(آيه 101)- كافران كيانند و چرا گرفتار چنان سر نوشتى مىشوند؟ در يك جمله كوتاه آنها را چنين معرفى مىكند: «همانها كه پردهاى چشمانشان را از ياد من پوشانده بود» (الَّذِينَ كانَتْ أَعْيُنُهُمْ فِي غِطاءٍ عَنْ ذِكْرِي).
«و (همانها كه گوش داشتند اما) قدرت شنوايى نداشتند» (وَ كانُوا لا يَسْتَطِيعُونَ سَمْعاً).
در حقيقت آنها مهمترين وسيله حقجوئى و درك واقعيات و آنچه عامل سعادت و شقاوت انسان مىشود را از كار انداخته بودند.
آرى! چهره حق آشكار است، و همه چيز اين جهان با انسان سخن مىگويد تنها يك چشم بينا و يك گوش شنوا لازم است و بس.
