سوره مائده
اين سوره در «مدينه» نازل شده و 120 آيه است.
بسم اللّه الرحمن الرحيم
(آيه 1)- لزوم وفا به عهد و پيمان! بطورى كه از روايات اسلامى و سخنان مفسران بزرگ استفاده مىشود، اين سوره آخرين سوره (و يا از آخرين سورههايى) است كه بر پيامبر صلّى اللّه عليه و آله نازل شده است.
در اين سوره- به خاطر همين موقعيت خاص- تأكيد روى يك سلسله مفاهيم اسلامى و آخرين برنامههاى دينى و مسأله رهبرى امت و جانشينى پيامبر صلّى اللّه عليه و آله شده است و شايد به همين جهت است كه با مسأله لزوم وفاى به عهد و پيمان، شروع شده، و در نخستين جمله مىفرمايد: «اى افراد با ايمان به عهد و پيمان خود وفا كنيد» (يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ).
تا به اين وسيله افراد با ايمان را ملزم به پيمانهايى كه در گذشته با خدا بستهاند و يا در اين سوره به آن اشاره شده است بنمايد.
جمله فوق دليل بر وجوب وفا به تمام پيمانهايى است كه ميان افراد انسان با يكديگر، و يا افراد انسان با خدا، بطور محكم بسته مىشود، و به اين ترتيب تمام پيمانهاى الهى و انسانى و پيمانهاى سياسى و اقتصادى و اجتماعى و تجارى و زناشويى و مانند آن را در بر مىگيرد و يك مفهوم كاملا وسيع دارد، حتى عهد و پيمانهايى را كه مسلمانان با غير مسلمانان مىبندند نيز شامل مىشود.
در اهميت وفاى به عهد در نهج البلاغه در فرمان مالك اشتر چنين مىخوانيم:
«در ميان واجبات الهى هيچ موضوعى همانند وفاى به عهد در ميان مردم جهان- با تمام اختلافاتى كه دارند- مورد اتفاق نيست به همين جهت بتپرستان زمان جاهليت نيز پيمانها را در ميان خود محترم مىشمردند زيرا عواقب دردناك پيمان شكنى را دريافته بودند».
سپس به دنبال دستور وفاى به پيمانها كه تمام احكام و پيمانهاى الهى را شامل مىشود يك سلسله از احكام اسلام را بيان كرده، كه نخستين آن حلال بودن گوشت پارهاى از حيوانات است، مىفرمايد: «چهارپايان (يا جنين آنها) براى شما حلال شده است» (أُحِلَّتْ لَكُمْ بَهِيمَةُ الْأَنْعامِ) «1».
سپس در ذيل آيه دو مورد را از حكم حلال بودن گوشت چهارپايان استثناء كرده، مىفرمايد: «به استثناى گوشتهايى كه تحريم آن به زودى براى شما بيان مىشود» (إِلَّا ما يُتْلى عَلَيْكُمْ).
«و به استثناى حال احرام (براى انجام مناسك حجّ يا انجام مناسك عمره) كه در اين حال صيد كردن حرام است» (غَيْرَ مُحِلِّي الصَّيْدِ وَ أَنْتُمْ حُرُمٌ).
و در پايان مىفرمايد: «خداوند هر حكمى را بخواهد صادر مىكند» (إِنَّ اللَّهَ يَحْكُمُ ما يُرِيدُ). يعنى، چون آگاه از همه چيز و مالك همه چيز مىباشد هر حكمى را كه به صلاح و مصلحت بندگان باشد و حكمت اقتضا كند تشريع مىنمايد.
