امامت وعلم پیامبران

هنگامى که خورشید اقتدار بنى امیّه افول کرد و پایه ‏هاى حکومت‏ آنان در اثر انقلابهاى پیاپى مکتبى، هر روز سُست‏ تر از روز پیش مى‏شد،امام باقر علیه السلام فرصت نشر معارف قرآنى را پیدا کرد. این معارف درصحیفه‏ اى گرد آمده بود که اهل بیت هر یک آن را از رسول خداصلى الله علیه وآله به‏ ارث برده بودند.
و در این روزگار جامعه اسلامى که دامنه آن بسیار گسترش یافته و به‏ مثابه چادرى بزرگ ملّتهاى گوناگون و فرهنگهاى مختلف را در خود جاى‏داده بود، به معارف قرآنى پیش از پیش نیاز داشت. این جامعه نوین را براساس چه ارزشهایى باید ارزیابى کرد؟ و ارزشهاى توحیدى و چهارچوبهاى عمومى وفرهنگى و روح قوانین حاکم بر این جامعه درزمینه‏ هاى مختلف چگونه باید باشد؟
تا دیروز امام سجاد از طریق نیایشها و راز و نیازهایش با خداوند،پرچم توحید را بر مى‏افراشت و با دعا و نیایش حیات جامعه مسلمانان‏ و بویژه جامعه مکتبى پیرو خط اهل بیت علیهم السلام را سر و سامان مى‏داد.
امّا امروز این شالوده توحیدى استوار شده است و امام باقرعلیه السلام مى‏آیدتا قلّه معارف را بر آن بنیاد نهد و پس از وى امام صادق‏ علیه السلام با بیان‏ بسیارى از مسائل حکمت الهى و تفسیر و فقه این بنیاد را تکمیل مى‏کند.
معارفى که امام باقر در راه نشر و گسترش آن مى‏کوشید، چه بودندوآن‏حضرت چگونه توانست راهى به سوى آنها باز کند؟
گاه در راه علم مى‏توان از تجارب جزئى به قواعد عمومى دست یافت‏ و گاه نیز مى‏توان از این قواعد عمومى راهى به جزئیات باز کرد. اگر راه‏ نخست، شیوه عموم مردم در رسیدن به علم است، راه دوّم نیز، راه علم‏ پیامبران وجانشینان مرتبط با وحى آنان است.