ب: نقش امام سجاد در زنده نگهداشتن قيام عاشورا
از آن جا كه شهادت سالار شهيدان حضرت اباعبدالله الحسين عليه السلام و ياران باوفايش از منظر عمومى، آثار ويرانگرى براى حكومتبنىاميه داشت و مشروعيت آن را زير سؤال برده بود و نيز براى اين كه اين تراژدى غمبار به دست فراموشى سپرده نشود، امام چهارم با گريه بر شهيدان نينوا و زنده نگهداشتن ياد و خاطره جانبازى آنان اهداف شهيدان كربلا را دنبال مىكرد. ظمتحادثه كربلا و قيام جاودانه عاشورا به قدرى دلخراش بود كه شاهدان آن مصيبت عظيم تا زنده بودند آن را فراموش نكردند.
هر وقت امام مىخواست آب بياشامد، تا چشمش به آب مىافتاد، اشك از چشمانش سرازير مىشد. هنگامى كه سبب گريه آن حضرت را مىپرسيدند مىفرمود: «چگونه گريه نكنم، در حالى كه يزيديان آب را براى وحوش و درندگان بيابان آزاد گذاشتند ولى به روى پدرم بستند و او را تشنه به شهادت رساندند.»
بزرگ مبلغ قيام عاشورا، حضرت امام سجاد عليه السلام، با سخنرانى و خطبههاى آتشين خود توانست نهضتحقطلبانه سالار شهيدان را از هجوم تحريف نجات بخشد. اينك بعد از گذشت پانزده قرن همچنان اين قيام، پرشكوه و جاودانه است.
ج - حضور ايشان در جمع اسراى اهلبيت عليهم السلام
پس از عاشورا حضرت سجاد را همراه ديگر اسرا به سوى كوفه حركت دادند. آمار دقيقى از اسيران در دست نيست. برخى مورخان تعداد زنان را 64 نفر تا 84 نفر و تعداد مردان و كودكان پسر را 12 تا 14 نفر نوشتهاند (4) كه با چهل شتر - كه هر شتر هودجى بىسر پوش بر آنها بسته بودند - حمل مىشدند. (5) همه آنها در زنجير بوده يا با ريسمان بسته بودند. (6) تنها مرد كاروان اسيران، حضرت سجادعليه السلام بود. دشمن نسبتبه ايشان سختگيرتر عمل مىكرد. آن چنان كه مورخان نوشتهاند: امام زينالعابدين عليه السلام را بر شترى برهنه سوار كرده بودند و دستهاى مبارك آن حضرت را بر گردن وى بسته، بر تن او زنجير نهاده و (7) هر دو پاى او را به شكم شتر بسته بودند. (8)
بعضى از مورخان، ورود قافله اسرا به شهر كوفه را دوازدهم محرم سال 61 ه . ق ذكر كردهاند و بعضى ديگر شانزدهم و هفدهم محرم نوشتهاند. (9)