(آيه 43)- پيامبر صلّى اللّه عليه و آله قبلا صحنهاى از نبرد را در خواب ديد كه تعداد كمى از و دشمنان در مقابل مسلمانان حاضر شدهاند، اين خواب را براى مسلمانان نقل كرد و موجب تقويت روحيه و اراده آنها در پيشروى به سوى ميدان بدر گرديد.
در اين آيه اشاره به فلسفه اين موضوع و نعمتى كه خداوند از اين طريق به مسلمانان ارزانى داشت مىكند، مىگويد: «در آن زمان خداوند در خواب عدد دشمنان را به تو كم نشان داد و اگر آنها را زياد نشان مىداد مسلما به سستى مىگرائيديد» (إِذْ يُرِيكَهُمُ اللَّهُ فِي مَنامِكَ قَلِيلًا وَ لَوْ أَراكَهُمْ كَثِيراً لَفَشِلْتُمْ).
و نه تنها سست مىشديد بلكه «كارتان به اختلاف مىكشيد» و گروهى موافق رفتن به ميدان و گروهى مخالف مىشديد (وَ لَتَنازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ).
«ولى خداوند (شما را از اين سستى و اختلاف كلمه و تنازع و آشفتگى با اين خوابى كه چهره باطنى را نشان مىداد نه ظاهرى را) رهايى بخشيد و سالم نگهداشت» (وَ لكِنَّ اللَّهَ سَلَّمَ).
چرا كه خداوند از روحيه و باطن همه شما آگاه بود «و او از آنچه در درون سينههاست باخبر است» (إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ).
(آيه 44)- در اين آيه مرحله ديگرى از مراحل جنگ بدر را يادآور مىشود كه با مرحله قبل تفاوت بسيار دارد، در اين مرحله مسلمانان در پرتو بيانات گرم پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و توجه به وعدههاى الهى، و مشاهده حوادثى از قبيل باران به موقع، براى رفع تشنگى، و سفت شدن شنهاى روان در ميدان نبرد، روحيه تازهاى پيدا كردند آن چنان كه انبوه لشكر دشمن در نظر آنها كم جلوه كرد، لذا مىگويد: «و در آن هنگام خداوند آنها را به هنگام آغاز نبرد در نظر شما كم جلوه داد» (وَ إِذْ يُرِيكُمُوهُمْ إِذِ الْتَقَيْتُمْ فِي أَعْيُنِكُمْ قَلِيلًا).
ولى دشمن چون از روحيه و اين موقعيت مسلمانان آگاه نبود به همين دليل به ظاهر جمعيت نگاه مىكرد و ناچيز در نظرش جلوه مىنمود، حتى كمتر از آنچه بودند لذا مىگويد: «و شما را در نظر آنها كم جلوه مىداد» (وَ يُقَلِّلُكُمْ فِي أَعْيُنِهِمْ).
و اين دو موضوع اثر عميقى در پيروزى مسلمانان داشت، لذا قرآن به دنبال جملههاى فوق مىگويد: «همه اينها به خاطر آن بود كه خداوند موضوعى را كه در هر حال مىبايست تحقق يابد انجام دهد» (لِيَقْضِيَ اللَّهُ أَمْراً كانَ مَفْعُولًا).
نه تنها اين جنگ طبق آنچه خداوند مىخواست پايان گرفت، «همه كارها و همه چيز در اين عالم به فرمان و خواست او بر مىگردد» و اراده او در همه چيز نفوذ دارد (وَ إِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ).
