این آیه قبض در حال مرگ که دیگر روح به بدن باز نمی گردد و نیز در حال خواب و بیهوشی را که روح پس از مدّت زمانی به بدن برمی گردد، به خداوند متعال نسبت می دهد که او قبض کننده ی روح است.
در برخی از آیات دیگر قبض را به ملک الموت نسبت می دهد؛ از جمله:
«قُلْ یَتَوَفَّاکم مَلَک الْمَوْتِ الَّذِى وُکلَ بِکمْ ثُمَّ إِلى رَبِّکمْ تُرْجَعُونَ» (3).
«بگو: فرشته ی مرگى که بر شما گمارده شده، جانتان را مىستاند، آنگاه به سوى پروردگارتان بازگردانیده مى شوید».
در این آیه قبض به ملک الموت (یکی از چهار گرامی ترین فرشتگان) (4) نسبت داده شده است .
شواهد قرآنی
در بعضی آیات دیگر قبض به جناحهای «ملک الموت» نسبت داده شده است:
1. (وَ هُوَ الْقَاهِرُ فَوْقَ عِبَادِهِ وَ یُرْسِلُ عَلَیْکمْ حَفَظةً حَتى إِذَا جَاءَ أَحَدَکمُ الْمَوْت تَوَفَّتْهُ رُسلُنَا وَ هُمْ لا یُفَرِّطونَ • ثُمَّ رُدُّوا إِلى اللَّهِ مَوْلاهُمُ الْحَقِّ...) (5)؛ «و اوست که بر بندگانش قاهر [و غالب] است؛ و نگهبانانى بر شما مى فرستد، تا هنگامى که یکى از شما را مرگ فرا رسد، فرشتگان ما جانش بستانند؛ در حالى که کوتاهى نمى کنند * آن گاه به سوى خداوند - مولاى بحقشان - برگردانیده می شوند».
2. (الَّذِینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائکةُ طیِّبِینَ یَقُولُونَ سلامٌ عَلَیْکمُ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِمَا کنتُمْ تَعْمَلُونَ) (6)؛ «همان کسانى که فرشتگان جانشان را - در حالى که پاکند - مىستانند و [به آنان] مى گویند: درود بر شما باد، به [پاداش] آنچه انجام مى دادید، به بهشت درآیید».
در این دو آیه، قبض روح به جناحهای ملک الموت - که تحت فرمان او هستند - نسبت داده شده است. البته نباید پنداشت که این نوع آیات، با یکدیگر در تضادند؛ بلکه همه به یک حقیقت اشاره دارند. بدین معنا که اصل «قابض» خداوند متعال است و واسطه ی بعدی در این امر - که به اذن و فرمان خدا عمل می کند - ملک الموت است. واسطه های بعدی در این مسأله - که بدون واسطه و به اذن و فرمان ملک الموت و با واسطه به اذن و مشیت خداوند متعال عمل می کنند - فرشتگان قابض اند.
پی نوشت:
- سجده (22)، آیه ی 11
3 - این چهار فرشته عبادتند از: میکائیل، اسرافیل، عزرائیل و جبرئیل.
4 - انعام (6)، آیه ی 61 و62
5 - نحل (16)، آیه ی32
6 - نگا: بحارالانوار، ج 6، باب 5، ص 143، ح 8.
پاسخ با نقل قول
