سوره بقره [2]

(آيه 68)- پس از آن كه آنها اطمينان پيدا كردند استهزايى در كار نيست و مسأله جدّى مى‏باشد «گفتند: اكنون كه چنين است از پروردگارت بخواه براى ما مشخص كند كه اين چگونه گاوى بايد باشد»؟! (قالُوا ادْعُ لَنا رَبَّكَ يُبَيِّنْ لَنا ما هِيَ).
به هر حال، موسى در پاسخ آنها «گفت: خداوند مى‏فرمايد بايد ماده گاوى باشد كه نه پير و از كار افتاده و نه بكر و جوان بلكه ميان اين دو باشد» (قالَ إِنَّهُ يَقُولُ إِنَّها بَقَرَةٌ لا فارِضٌ وَ لا بِكْرٌ عَوانٌ بَيْنَ ذلِكَ).
و براى اين كه آنها بيش از اين مسأله را كش ندهند، و با بهانه تراشى فرمان خدا را به تأخير نيندازند در پايان سخن خود اضافه كرد: «آنچه به شما دستور داده شده است انجام دهيد» (فَافْعَلُوا ما تُؤْمَرُونَ).

(آيه 69)- ولى باز آنها دست از پرگويى و لجاجت برنداشتند و «گفتند: از پروردگارت بخواه كه براى ما روشن كند كه رنگ آن بايد چگونه باشد»؟! (قالُوا ادْعُ لَنا رَبَّكَ يُبَيِّنْ لَنا ما لَوْنُها).
موسى (ع) در پاسخ «گفت: خدا مى‏فرمايد: گاو ماده‏اى باشد زرد يكدست كه رنگ آن بينندگان را شاد و مسرور سازد» (قالَ إِنَّهُ يَقُولُ إِنَّها بَقَرَةٌ صَفْراءُ فاقِعٌ لَوْنُها تَسُرُّ النَّاظِرِينَ).
عجب اين است كه باز هم به اين مقدار اكتفا نكردند و هر بار با بهانه جويى كار خود را مشكلتر ساخته، و دايره وجود چنان گاوى را تنگتر نمودند.

(آيه 70)- باز «گفتند: از پروردگارت بخواه براى ما روشن كند اين چگونه گاوى بايد باشد»؟ از نظر نوع كار كردن (قالُوا ادْعُ لَنا رَبَّكَ يُبَيِّنْ لَنا ما هِيَ).
«چرا كه اين گاو براى ما مبهم شده» (إِنَّ الْبَقَرَ تَشابَهَ عَلَيْنا).
«و اگر خدا بخواهد ما هدايت خواهيم شد»! (وَ إِنَّا إِنْ شاءَ اللَّهُ لَمُهْتَدُونَ).

(آيه 71)- مجدّدا «موسى گفت: خدا مى‏فرمايد: گاوى باشد كه براى شخم زدن، رام نشده، و براى زراعت آبكشى نكند» (قالَ إِنَّهُ يَقُولُ إِنَّها بَقَرَةٌ لا ذَلُولٌ تُثِيرُ الْأَرْضَ وَ لا تَسْقِي الْحَرْثَ).
«و از هر عيبى بر كنار باشد» (مُسَلَّمَةٌ).
و حتى «هيچ گونه رنگ ديگرى در آن نباشد» (لا شِيَةَ فِيها).
در اينجا كه گويا سؤال ديگرى براى مطرح كردن نداشتند «گفتند: حالا حق مطلب را ادا كردى»! (قالُوا الْآنَ جِئْتَ بِالْحَقِّ).
سپس گاو را با هر زحمتى بود به دست آوردند «و آن را سر بريدند، ولى مايل نبودند اين كار را انجام دهند»! (فَذَبَحُوها وَ ما كادُوا يَفْعَلُونَ).

(آيه 72)- قرآن بعد از ذكر ريزه كاريهاى اين ماجرا، باز آن را بصورت‏ خلاصه و كلى در اين آيه و آيه بعد چنين مطرح مى‏كند: «به خاطر بياوريد هنگامى كه انسانى را كشتيد، سپس در باره قاتل آن به نزاع پرداختيد و خداوند (با دستورى كه در آيات بالا آمد) آنچه را مخفى داشته بوديد آشكار ساخت» (وَ إِذْ قَتَلْتُمْ نَفْساً فَادَّارَأْتُمْ فِيها وَ اللَّهُ مُخْرِجٌ ما كُنْتُمْ تَكْتُمُونَ).

(آيه 73)- «سپس گفتيم قسمتى از گاو را به مقتول بزنيد» تا زنده شود و قاتل خود را معرّفى كند (فَقُلْنا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِها).
«آرى! خدا اين گونه مردگان را زنده مى‏كند» (كَذلِكَ يُحْيِ اللَّهُ الْمَوْتى‏).
«و اين گونه آيات خود را به شما نشان مى‏دهد تا تعقّل كنيد» (وَ يُرِيكُمْ آياتِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ).

(آيه 74)- در اين آيه به مسأله قساوت و سنگدلى بنى اسرائيل پرداخته مى‏گويد: «بعد از اين ماجراها و ديدن اين گونه آيات و معجزات و عدم تسليم در برابر آنها دلهاى شما سخت شد همچون سنگ يا سختتر» (ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُكُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ فَهِيَ كَالْحِجارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً).

چرا كه «پاره‏اى از سنگها مى‏شكافد و از آن نهرها جارى مى‏شود» (وَ إِنَّ مِنَ الْحِجارَةِ لَما يَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهارُ).
يا لا اقل «بعضى از آنها شكاف مى‏خورد و قطرات آب از آن تراوش مى‏نمايد» (وَ إِنَّ مِنْها لَما يَشَّقَّقُ فَيَخْرُجُ مِنْهُ الْماءُ).
و گاه «پاره‏اى از آنها (از فراز كوه) از خوف خدا فرو مى‏افتد» (وَ إِنَّ مِنْها لَما يَهْبِطُ مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ).
اما دلهاى شما از اين سنگها نيز سخت‏تر است، نه چشمه عواطف و علمى از آن مى‏جوشد و نه قطرات محبتى از آن تراوش مى‏كند، و نه هرگز از خوف خدا مى‏طپد.

و در آخرين جمله مى‏فرمايد: «خداوند از آنچه انجام مى‏دهيد غافل نيست» (وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ).
و اين تهديدى است سر بسته براى اين جمعيّت بنى اسرائيل و تمام كسانى كه خط آنها را ادامه مى‏دهند.

نكات آموزنده اين داستان-
اين داستان عجيب، علاوه بر اين كه دليل بر قدرت بى‏پايان پروردگار بر همه چيز است، دليلى بر مسأله معاد نيز مى‏باشد.
از اين گذشته اين داستان به ما درس مى‏دهد كه سختگير نباشيم تا خدا بر ما سخت نگيرد به علاوه انتخاب گاو براى كشتن شايد براى اين بوده كه بقاياى فكر گوساله پرستى و بت‏پرستى را از مغز آنها بيرون براند.

(آيه 75)- انتظار بيجا! در اين آيه قرآن، ماجراى بنى اسرائيل را رها كرده، روى سخن را به مسلمانان نموده و نتيجه‏گيرى آموزنده‏اى مى‏كند، مى‏گويد: «شما چگونه انتظار داريد كه اين قوم به دستورات آيين شما ايمان بياورند، با اين كه گروهى از آنان سخنان خدا را مى‏شنيدند و پس از فهم و درك آن را تحريف مى‏كردند، در حالى كه علم و اطلاع داشتند»؟! (أَ فَتَطْمَعُونَ أَنْ يُؤْمِنُوا لَكُمْ وَ قَدْ كانَ فَرِيقٌ مِنْهُمْ يَسْمَعُونَ كَلامَ اللَّهِ ثُمَّ يُحَرِّفُونَهُ مِنْ بَعْدِ ما عَقَلُوهُ وَ هُمْ يَعْلَمُونَ).

(آيه 76)- شأن نزول: در مورد نزول اين آيه و آيه بعد از امام باقر عليه السّلام چنين نقل كرده‏اند: «گروهى از يهود كه دشمنى با حق نداشتند هنگامى كه مسلمانان را ملاقات مى‏كردند از آنچه در تورات پيرامون صفات پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و اله آمده بود به آنها خبر مى‏دادند، بزرگان يهود از اين امر آگاه شدند و آنها را از اين كار نهى كردند، و گفتند شما صفات محمد صلّى اللّه عليه و اله را كه در تورات آمده براى آنها بازگو نكنيد تا در پيشگاه خدا دليلى بر ضدّ شما نداشته باشند، اين دو آيه نازل شد و به آنها پاسخ گفت».

تفسير: اين آيه پرده از روى حقيقت تلخ ديگرى پيرامون قوم يهود، اين جمعيت حيله‏گر و منافق بر مى‏دارد و مى‏گويد: «پاكدلان آنها هنگامى كه مؤمنان را ملاقات مى‏كنند اظهار ايمان مى‏نمايند» و صفات پيامبر را كه در كتبشان آمده است خبر مى‏دهند (وَ إِذا لَقُوا الَّذِينَ آمَنُوا قالُوا آمَنَّا).
«اما در پنهانى و خلوت، جمعى از آنها مى‏گويند: «چرا مطالبى را كه خداوند در تورات براى شما بيان كرده به مسلمانان مى‏گوييد»؟ (وَ إِذا خَلا بَعْضُهُمْ إِلى‏ بَعْضٍ قالُوا أَ تُحَدِّثُونَهُمْ بِما فَتَحَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ).

«تا در قيامت در پيشگاه خدا بر ضدّ شما به آن استدلال كنند، آيا نمى‏فهميد»؟ (لِيُحَاجُّوكُمْ بِهِ عِنْدَ رَبِّكُمْ أَ فَلا تَعْقِلُونَ).
از اين آيه به خوبى استفاده مى‏شود كه ايمان اين گروه منافق در باره خدا آن قدر ضعيف بود كه او را همچون انسانهاى عادى مى‏پنداشتند و تصور مى‏كردند اگر حقيقتى را از مسلمانان كتمان كنند از خدا نيز مكتوم خواهد ماند!

(آيه 77)- در اين آيه با صراحت مى‏گويد: «آيا اينها نمى‏دانند كه خداوند از اسرار درون و برونشان آگاه است» (أَ وَ لا يَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ ما يُسِرُّونَ وَ ما يُعْلِنُونَ).

(آيه 78 و 79)
شأن نزول:
جمعى از دانشمندان يهود اوصافى را كه براى پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و اله در تورات آمده بود تغيير دادند و اين تغيير به خاطر حفظ موقعيّت خود و منافعى بود كه همه سال از ناحيه عوام به آنها مى‏رسيد.
هنگامى كه پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و اله مبعوث شد، و اوصاف او را با آنچه در تورات آمده بود مطابق ديدند ترسيدند كه در صورت روشن شدن اين واقعيّت منافع آنها در خطر قرار گيرد، لذا بجاى اوصاف واقعى مذكور در تورات، صفاتى بر ضدّ آن نوشتند.

عوام يهود كه تا آن زمان كم و بيش صفات واقعى او را شنيده بودند، از علماى خود مى‏پرسيدند: آيا اين همان پيامبر موعود نيست كه بشارت ظهور او را مى‏داديد؟
آنها آيات تحريف شده تورات را بر آنها مى‏خواندند تا به اين وسيله قانع شوند.

تفسير:
نقشه‏هاى يهود براى استثمار عوام! در تعقيب آيات گذشته پيرامون خلافكاريهاى يهود، در اينجا جمعيّت آنها را به دو گروه مشخص تقسيم مى‏كند، «عوام» و «دانشمندان حيله‏گر» مى‏گويد: «گروهى از آنها افرادى هستند كه از دانش بهره‏اى ندارند، و از كتاب خدا جز يك مشت خيالات و آرزوها نمى‏دانند، و تنها به پندارهايشان دل بسته‏اند» (وَ مِنْهُمْ أُمِّيُّونَ لا يَعْلَمُونَ الْكِتابَ إِلَّا أَمانِيَّ وَ إِنْ هُمْ إِلَّا يَظُنُّونَ).

(آيه 79)- دسته‏اى ديگر دانشمندان آنها بودند كه حقايق را به سود خود تحريف مى‏كردند چنانكه قرآن مى‏گويد: «واى بر آنها كه مطالب خود را به دست خود مى‏نويسند، و بعد مى‏گويند اينها از سوى خداست» (فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ يَكْتُبُونَ الْكِتابَ بِأَيْدِيهِمْ ثُمَّ يَقُولُونَ هذا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ).

«و هدفشان اين است كه با اين كار، بهاى كمى به دست آورند» (لِيَشْتَرُوا بِهِ ثَمَناً قَلِيلًا). «واى بر آنها از آنچه با دست خود مى‏نويسند» (فَوَيْلٌ لَهُمْ مِمَّا كَتَبَتْ أَيْدِيهِمْ).

«و واى بر آنها از آنچه با اين خيانتها به دست مى‏آورند» (وَ وَيْلٌ لَهُمْ مِمَّا يَكْسِبُونَ).
از جمله‏هاى اخير اين آيه بخوبى استفاده مى‏شود كه آنها هم وسيله نامقدسى داشتند، و هم نتيجه نادرستى مى‏گرفتند.

(آيه 80)- بلند پروازى و ادّعاهاى توخالى! قرآن در اينجا به يكى از گفته‏هاى بى‏اساس يهود كه آنان را به خود مغرور ساخته و سر چشمه قسمتى از انحرافات آنها شده بود اشاره كرده و به آن پاسخ مى‏گويد، نخست مى‏فرمايد: «آنها گفتند: هرگز آتش دوزخ، جز چند روزى به ما نخواهد رسيد» (وَ قالُوا لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ إِلَّا أَيَّاماً مَعْدُودَةً).

«بگو آيا پيمانى نزد خدا بسته‏ايد كه هرگز خداوند از پيمانش تخلّف نخواهد كرد يا اين كه چيزى را به خدا نسبت مى‏دهيد كه نمى‏دانيد»؟! (قُلْ أَتَّخَذْتُمْ عِنْدَ اللَّهِ عَهْداً فَلَنْ يُخْلِفَ اللَّهُ عَهْدَهُ أَمْ تَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ ما لا تَعْلَمُونَ).

اعتقاد به برترى نژادى ملت يهود، و اين كه آنها تافته‏اى جدا بافته‏اند، و گنهكارانشان فقط چند روزى كيفر و مجازات مى‏بينند. سپس بهشت الهى براى ابد در اختيار آنان است اين امتياز طلبى با هيچ منطقى سازگار نيست. به هر حال آيه فوق، اين پندار غلط را ابطال مى‏كند و مى‏گويد اين گفتار شما از دو حال خارج نيست: يا بايد عهد و پيمان خاصّى از خدا در اين زمينه گرفته باشيد- كه نگرفته‏ايد- و يا دروغ و تهمت به خدا مى‏بنديد!

(آيه 81)- در اين آيه يك قانون كلى و عمومى را كه از هر نظر منطقى است بيان مى‏كند مى‏گويد: «آرى! كسانى كه تحصيل گناه كنند و آثار گناه سراسر وجودشان را بپوشاند آنها اهل دوزخند، و هميشه در آن خواهند بود» (بَلى‏ مَنْ كَسَبَ سَيِّئَةً وَ أَحاطَتْ بِهِ خَطِيئَتُهُ فَأُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ).
مفهوم احاطه گناه اين است كه انسان آن قدر در گناه فرو رود كه زندانى براى خود بسازد، زندانى كه منافذ آن بسته باشد.

(آيه 82)- و اما در مورد مؤمنان پرهيزگار، نيز يك قانون كلى و همگانى وجود دارد. چنانكه قرآن مى‏گويد: «كسانى كه ايمان آورده‏اند و عمل صالح انجام داده‏اند آنها اصحاب بهشتند و جاودانه در آن خواهند بود» (وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيها خالِدُونَ).

نژاد پرستى يهود
- از اين آيات استفاده مى‏شود كه روح تبعيض نژادى يهود كه امروز نيز در دنيا سر چشمه بدبختيهاى فراوان شده، از آن زمان در يهود بوده است، و امتيازات موهومى براى نژاد بنى اسرائيل قائل بوده‏اند، و متأسفانه بعد از گذشتن هزاران سال هنوز هم آن روحيه بر آنها حاكم است، و در واقع منشأ پيدايش كشور غاصب اسرائيل نيز همين روح نژاد پرستى است.

(آيه 83)- پيمان شكنان! در آيات گذشته نامى از پيمان بنى اسرائيل به ميان آمد. در اينجا، قرآن مجيد يهود را شديدا مورد سرزنش قرار مى‏دهد كه چرا اين پيمانها را شكستند؟ و آنها را در برابر اين نقض پيمان به رسوايى در اين جهان و كيفر شديد در آن جهان تهديد مى‏كند.

در پيمان بنى اسرائيل اين مطالب آمده است:
1- توحيد و پرستش خداوند يگانه، چنانكه نخستين جمله آيه مى‏گويد: «به ياد آوريد زمانى را كه از بنى اسرائيل پيمان گرفتيم جز اللّه (خداوند يگانه) را پرستش نكنيد» و در برابر هيچ بتى سر تعظيم فرود نياوريد (وَ إِذْ أَخَذْنا مِيثاقَ بَنِي إِسْرائِيلَ لا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ).
2- «و نسبت به پدر و مادر نيكى كنيد» (وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً).
3- «نسبت به خويشاوندان و يتيمان و مستمندان نيز به نيكى رفتار نماييد» (وَ ذِي الْقُرْبى‏ وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكِينِ).
4- «و با سخنان نيكو با مردم سخن گوييد» (وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً).
5- «نماز را بر پا داريد» و در همه حال به خدا توجه داشته باشيد (وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ).
6- «در اداى زكات و حق محرومان، كوتاهى روا مداريد» (وَ آتُوا الزَّكاةَ).
«اما شما جز گروه اندكى سرپيچى كرديد، و از وفاى به پيمان خود، روى گردان شديد» (ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا مِنْكُمْ وَ أَنْتُمْ مُعْرِضُونَ).

(آيه 84)- هفت: و به ياد آريد «هنگامى كه از شما پيمان گرفتيم خون يكديگر را نريزيد» (وَ إِذْ أَخَذْنا مِيثاقَكُمْ لا تَسْفِكُونَ دِماءَكُمْ).
8- «يكديگر را از خانه‏ها و كاشانه‏هاى خود بيرون نكنيد» (وَ لا تُخْرِجُونَ أَنْفُسَكُمْ مِنْ دِيارِكُمْ).
9- چنانچه كسى در ضمن جنگ از شما اسير شد، همه براى آزادى او كمك كنيد، فديه دهيد و او را آزاد سازيد- اين ماده از پيمان از جمله أَ فَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْكِتابِ وَ تَكْفُرُونَ بِبَعْضٍ كه بعدا خواهد آمد استفاده مى‏شود.
«شما به همه اين مواد اقرار كرديد و بر اين پيمان گواه بوديد» (ثُمَّ أَقْرَرْتُمْ وَ أَنْتُمْ تَشْهَدُونَ).

(آيه 85)- ولى شما بسيارى از مواد اين ميثاق الهى را زير پا گذاشتيد «شما همانها بوديد كه يكديگر را به قتل مى‏رسانديد و جمعى از خود را از سرزمينشان آواره مى‏كرديد» (ثُمَّ أَنْتُمْ هؤُلاءِ تَقْتُلُونَ أَنْفُسَكُمْ وَ تُخْرِجُونَ فَرِيقاً مِنْكُمْ مِنْ دِيارِهِمْ).
«و در انجام اين گناه و تجاوز به يكديگر كمك مى‏كنيد» (تَظاهَرُونَ عَلَيْهِمْ بِالْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ). اينها همه بر ضدّ پيمانى بود كه با خدا بسته بوديد.
«ولى در اين ميان هنگامى كه بعضى از آنها به صورت اسيران نزد شما بيايند فديه مى‏دهيد و آنها را آزاد مى‏سازيد» (وَ إِنْ يَأْتُوكُمْ أُسارى‏ تُفادُوهُمْ).

در حالى كه بيرون ساختن آنها از خانه و كاشانه‏شان از آغاز بر شما حرام بود» (وَ هُوَ مُحَرَّمٌ عَلَيْكُمْ إِخْراجُهُمْ).
و عجب اين كه شما در دادن فدا و آزاد ساختن اسيران به حكم تورات و پيمان الهى استناد مى‏كنيد «آيا به بعضى از دستورات كتاب الهى ايمان مى‏آوريد و نسبت به بعضى كافر مى‏شويد»؟! (أَ فَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْكِتابِ وَ تَكْفُرُونَ بِبَعْضٍ).
«جزاى كسى از شما كه چنين تبعيضى را در مورد احكام الهى روا دارد چيزى جز رسوايى در زندگى اين دنيا نخواهد بود» (فَما جَزاءُ مَنْ يَفْعَلُ ذلِكَ مِنْكُمْ إِلَّا خِزْي‏ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا).

«و در روز رستاخيز به اشدّ عذاب باز مى‏گردند» (وَ يَوْمَ الْقِيامَةِ يُرَدُّونَ إِلى‏ أَشَدِّ الْعَذابِ).
«و خداوند از اعمال شما غافل نيست» (وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ).
و همه آن را دقيقا احصا كرده و بر طبق آن شما را در دادگاه عدل خود محاكمه مى‏كند.

(آيه 86)- اين آيه در حقيقت انگيزه اصلى اين اعمال ضدّ و نقيض را بيان كرده مى‏گويد: «آنها كسانى هستند كه زندگى دنيا را به قيمت از دست دادن آخرت خريدارى كردند» (أُولئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الْحَياةَ الدُّنْيا بِالْآخِرَةِ).
و به همين دليل «عذاب آنها تخفيف داده نمى‏شود و كسى آنها را يارى نخواهد كرد» (فَلا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذابُ وَ لا هُمْ يُنْصَرُونَ).

(آيه 87)- دلهايى كه در غلاف است! باز روى سخن در اين آيه و آيه بعد به بنى اسرائيل است، هر چند مفاهيم و معيارهاى آن عموميّت دارد و همگان را در بر مى‏گيرد.
نخست مى‏گويد «ما به موسى كتاب آسمانى (تورات) داديم» (وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسَى الْكِتابَ).
«و بعد از او پيامبرانى پشت سر يكديگر فرستاديم» (وَ قَفَّيْنا مِنْ بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ).

پيامبرانى همچون داود و سليمان و يوشع و زكريّا و يحيى و ....
«و به عيسى بن مريم دلايل روشن داديم، و او را به وسيله روح القدس تأييد نموديم» (وَ آتَيْنا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّناتِ وَ أَيَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ).
«ولى آيا اين پيامبران بزرگ با اين برنامه‏هاى سازنده، هر كدام مطلبى بر خلاف هواى نفس شما آورد، در برابر او استكبار نموديد و زير بار فرمانش نرفتيد»؟! (أَ فَكُلَّما جاءَكُمْ رَسُولٌ بِما لا تَهْوى‏ أَنْفُسُكُمُ اسْتَكْبَرْتُمْ).

اين حاكميّت هوى و هوس بر شما آن چنان شديد بود كه: «گروهى از آنها را تكذيب كرديد و گروهى را به قتل رسانديد» (فَفَرِيقاً كَذَّبْتُمْ وَ فَرِيقاً تَقْتُلُونَ).
اگر تكذيب شما مؤثّر مى‏افتاد و منظورتان عملى مى‏شد شايد به همان اكتفا مى‏كرديد و اگر نه دست به خون پيامبران الهى آغشته مى‏ساختيد!

روح القدس چيست؟

مفسران در باره روح القدس، تفسيرهاى گوناگونى دارند:
1- برخى گفته‏اند منظور جبرئيل است، بنابراين معنى آيه فوق چنين خواهد بود «خداوند عيسى را به وسيله جبرئيل كمك و تأييد كرد».
اما جبرئيل را روح القدس مى‏گويند به خاطر اين كه جنبه روحانيّت در فرشتگان مسأله روشنى است و اطلاق كلمه «روح» بر آنها كاملا صحيح است، و اضافه كردن آن به «القدس» اشاره به پاكى و قداست فوق العاده اين فرشته است.
2- بعضى ديگر معتقدند «روح القدس» همان نيروى غيبى است كه عيسى عليه السّلام را تأييد مى‏كرد، و با همان نيروى مرموز الهى مردگان را به فرمان خدا زنده مى‏نمود.

(آيه 88)- اين آيه مى‏گويد: «آنها در برابر دعوت انبياء- يا دعوت تو- از روى استهزاء گفتند: دلهاى ما در غلاف است» و ما از اين سخنان چيزى درك نمى‏كنيم (وَ قالُوا قُلُوبُنا غُلْفٌ).

آرى! همين طور است، «خداوند آنها را به خاطر كفرشان لعنت كرده و از رحمت خويش دور ساخته است (به همين دليل چيزى درك نمى‏كنند) و كمتر ايمان مى‏آورند» (بَلْ لَعَنَهُمُ اللَّهُ بِكُفْرِهِمْ فَقَلِيلًا ما يُؤْمِنُونَ).

آيه فوق بيانگر اين واقعيّت است كه انسان بر اثر پيروى از هوسهاى سركش آن چنان از درگاه خدا رانده مى‏شود و بر قلب او پرده‏ها مى‏افتد كه حقيقت كمتر به آن راه مى‏يابد.

دلهاى بى‏خبر و مستور!
يهود در مدينه در برابر تبليغات رسول اكرم صلّى اللّه عليه و اله ايستادگى به خرج مى‏دادند، و از پذيرفتن دعوت او امتناع مى‏ورزيدند، هر زمانى بهانه‏اى براى شانه خالى كردن از زير بار دعوت پيامبر صلّى اللّه عليه و اله مى‏تراشيدند كه در آيه فوق به يكى از سخنان آنها اشاره شده است.

آنها مى‏گفتند دلهاى ما در حجاب و غلاف است و آنچه بر ما مى‏خوانى ما نمى‏فهميم! مسلّما آنها اين گفته را از روى استهزاء و سخريه مى‏گفتند، اما قرآن مى‏فرمايد: مطلب همان است كه آنها مى‏گويند، زيرا به واسطه كفر و نفاق دلهاى آنها در حجابهايى از ظلمت و گناه و كفر قرار گرفته و خداوند آنها را از رحمت خود دور داشته است، و به همين دليل بسيار كم ايمان مى‏آورند.