ملاک تعیین سن بلوغ سال شمسی یا قمری

[غریبه]

تکلیف در لغت از کلفت به معنای مشقت گرفته شده است، و در اصطلاح تکلیف در دین به معنای موظف کردن در مقابل تعالیم الهی و تبعیت از امر و نهی پروردگار است. مکلّف انسانی است که تابع طلب الهی (امر و نهی) باشد، حیات چنین انسانی محدود به حدود شریعت الهی است.

قوانین از آن نظر که از سوی خداوند بر انسان وضع شده و انجام آنها همراه با نوعی زحمت و مشقت است «تکلیف» نام دارد.



فلسفه تکلیف:
الف) یکی از فلسفه ها و حکمتهای تکلیف آن است که زمینه ی دریافت پاداش های عظیم اخروی را برای انسان فراهم می سازد. پاداش های اخروی تنها دریافت لذایذ و تمتعات اخروی نیست، بلکه با تجلیل و تکریم و مدح و ثنای خاصّ الهی نیز همراه است. یعنی خداوند در قیامت نیکوکاران را مورد تجلیل و تکریم قرار می دهد و مواهب اخروی را نیز در اختیار آنان می گذارد. بدیهی است شایستگی برخورداری از آن تکریم و تعظیم ویژه در گرو آن است که آنان مورد امتحان واقع شوند و تکالیف دینی در حقیقت برنامه ی این امتحان الهی است. بنابراین تکلیف زمینه ی بدست آوردن شایستگی برای برخورداری از پاداش های اخروی را برای انسان فراهم می سازد و در حسن چنین غرض مهمی تردیدی وجود ندارد.

[غریبه]

ب) غرض از آفرینش انسان این است که به قرب الهی نایل گردد تا کمال مطلوب خویش را بازیابد. از طرفی حقیقت انسان از دو قوه ی عقل و شهوت ترکیب یافته است که با یکدیگر سر ناسازگاری دارند و سعادت انسان در گرو آن است که قوه ی شهوت تحت تدبیر قوه ی عقل باشد، تا هم نیازهای بدنی برآورده شود و هم کمالات معنوی بدست آید.

تحقق این هدف به برنامه ای دقیق و جامع نیاز دارد که با اجرای آن بتوان از افراط و تفریط در یکی از دو قوه ی مزبور جلوگیری کرد و اصل اعتدال را بر حیات مادی و معنوی انسان حاکم نمود. از طرفی اکثر عقول بشر از درک چنین برنامه ای ناتوانند و بلکه کامل ترین نوع آن را هیچ یک از عقل های بشری نمی دانند. بنابراین مقتضای حکمت الهی این است که برنامه ی ویژه ای را به عنوان احکام و تکالیف دینی برای بشر مقرر دارد.



ج) تکالیف شرعی مصداق لطف نسبت به تکالیف عقلی اند، زیرا هرگاه انسان عبادت ها و دستورات شرعی مانند نماز، روزه، زکات و نظایر آن را رعایت کند، در رعایت تکالیف عقلی، چون تحصیل معرفت، رعایت حقوق افراد و... آمادگی بیشتری خواهد داشت. و آنچه مصداق لطف است پسندیده و بلکه واجب است.

[غریبه]

کوتاه سخن اینکه:


نیل به سن تکلیف از بهترین فرازهای دوران زندگی است گویا قبل از این مرحله انسان شایسته این نبوده که خداوند متعال او را طرف سخنش قرار داده و تکالیف الزامی اش را از او بخواهد. با رسیدن به سن تکلیف همه چیز دگرگون می شود مکلف به مرحله ای نو قدم می گذارد و از آن روز در برابر خداوند مسئولیت پیدا می کند و اعمال و رفتارش به دقت توسط فرشتگان ثبت و ضبط می گردد.

در وصیت نامه ی سید بن طاووس به فرزندش چنین آمده: فرزندم محمد! سزاوار است بدانی روزی که خداوند تو را به تکلیف و به فرمان برداری اش مشرف نموده از بزرگترین عیدها و برترین لحظه های سعادتمندانه عمر توست. مبادا به ذهنت خطور کند که خود را جهت فرمان برداری از خدا طلبکار ببینی... کشف المحجة لثمرة المحجه، رضی الدین علی بن طاووس، ص 31.

[غریبه]

و در ادامه این نوشتار دو پرسش و پاسخ در این باره:


سۆال: ملاک تعیین سن بلوغ سال هجری شمسی است یا سال قمری؟


آیة الله خامنه ای (دام ظلّه):
سال قمری است.
(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سۆالات )



آیة الله فاضل لنکرانی(ره):
ملاک سن بلوغ سال قمری است. و پانزده سال قمری 163 روز از پانزده سال شمسی کمتر است. و نه سال قمری 98 روز از نه سال شمسی کمتر است.
(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سۆالات)

[غریبه]

منابع:
واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهرا (سلام الله علیها)

کلیات فقه اسلام، علیرضا علی نوری، انتشارات یاقوت، چاپ سوم، 1382.

احکام فقهی 1، محمد حسین فلاح زاده موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).

حق و تکلیف در اسلام، آیة الله جوادی آملی، انتشارات اسراء، 1384.

عقاید استدلالی (1) ترجمه محاضرات فی الالهیات، علی ربانی گلپایگانی.