موضوع: آیت‌الله خوشوقت از ولادت تا هجرت

از ولادت تا هجرت به قم
حضرت آيت الله عزيز خوشوقت در سال 1305 هجري شمسي متولد و پس از تحصيلات روز به فراگيري علوم حوزوي پرداختند. شور و شوق آموختن معارف ديني و استفاده از عنايات خاصه كريمه اهل بيت حضرت فاطمه معصومه (س) ايشان را پس از پنج سال تحصيل در تهران به آشيان اهل بيت عصمت و طهارت فراخواند.

تحصيل در شهر علم و اجتهاد در قم
از بركات سفره كريمه بي بي دو عالم هفت سال تلمذ و شاگردي حضرت امام (قدس سره) در مباحث خارج فقه و اصول و استفاده از درس خارج فقه مرجع عاليقدر آيت الله العظمي بروجردي و هم نشيني با شهيد محراب آيت الله صدوقي بود.

ايشان حكمت و فلسفه را نيز در محضر مفسر كبير قرآن، عالم رباني علامه طباطبايي آموخت، از آنجا كه زينت علم با عمل صالح است و اخلاق و تهذيب نفس زيور مردان پاك آن روزگار، ايشان نيز با مدد از توفيق الهي پاي همت در مسير خود سازي و سير و سلوك نهاد. انفاس ملكوتي مرد فرزانه، معلم اخلاق مرحوم آيت الله علامه طباطبايي ايشان را بيش از ديگران همچون شهيد علامه مرتضي مطهري با دقايق و رموز اخلاق و درجات عرفان آشنا ساخته و همين امر، ايشان را مورد توجه و محبت ويژه علامه قرار داد.

عزيمت به تهران
ايشان پس از فراگيري علوم معقول و منقول و آشنايي با لطايف حكمت و اخلاق و عرفان و پس از نايل شدن به مقام معنوي اجتهاد به تهران بازگشت. اقامت در تهران، برپايي نماز جماعت در مسجد امام حسن مجتبي (علیه السلام)، تربيت طلاب و فضلاي حوزه حوزه علميه، درس اخلاق و توجه به خواسته ها و حاجات مردم، انس با جوانان، بسيجيان و رزمندگان، خانواده هاي شهدا در طول بيش از چهل سال از ايشان چهره اي دوست داشتني و مردمي ساخت.

آنها كه ايشان را از نزديك مي شناسند و يا وصف حال ايشان را شنيده اند صبر و حوصله و سعه صدر كم نظيرشان را در برخورد با مردم مي ستايند.

اصرار فراوان شهيد بزرگوار آيت الله قدوسي جهت بازگرداندن ايشان به قم و برپايي كرسي درس اخلاق و تربيت طلاب فاضل حاكي از مراتب معنوي ايشان بود.


پرسش و پاسخ‌های طلاب در جلسه درس اخلاق این عالم ربانی

*تا چه حد باید تابع ولایت فقیه باشیم؟
آیت‌ا‌لله خوشوقت: همه مسائل همیشه پیش نمی‌آید، ولی فقیه سینه سپر کرده، اما هر حادثه‌ای که او دستور داد باید انجام شود، هر فرمانی داد.

*در زمان اشتباهات ولی فقیه، باید این را بپذیریم یا قبول نکنیم؟
آیت‌ا‌لله خوشوقت: با توجه به اینکه ولی فقیه قدرت اول نظام است و اشتباه او حیاتی است، پس ولی فقیه باید عادل باشد. همچنین ایشان با متخصصین بسیاری مشورت می کنند؛ یعنی از چند کانال می‌گذرد تا تصمیم‌گیری می‌نمایند.
البته همه افراد نمی‌پذیرند که حرف ولی فقیه درست است و اینها حتی حاضرند هر کسی بیاید، اما ایشان نباشند و به این فکر نمی‌کنند که چه می‌گویند.
*آیا ولی فقیه می‌تواند در انفس و اموال مردم وارد شود؟
آیت‌ا‌لله خوشوقت: اگر لازم شود ولی فقیه می‌تواند در مال مردم داخل شود. روایات نشان می‌دهد که همه دارایی‌ها از آن امام است، نه اینکه قابل ارث باشد یعنی هر وقت ولی تشخیص داد می‌تواند از آن استفاده کند او مالک است و محروم نیست.
مالکیت بر انفس هم در زمان جنگ است که فرمان می‌دهد که همه بروند جنگ یا کشته می‌شوند یا نمی‌شوند، البته نه امام نه آقا تاکنون این حکم را صادر نکرده‌اند.

سوابق سیاسی آیت الله خوشوقت
پس از پيروزي شكوهمند انقلاب اسلامي طي حكمي از طرف حضرت امام خميني (قدس سره) به عنوان نماينده ويژه ايشان در ستاد انقلاب فرهنگي منصوب شدند و از آن پس نيز بيشتر در زمينه هاي فرهنگي و ارشاد و هدايت جوانان و تربيت فضلاي حوزه علميه و دانشجويان مستعد ايفاي وظيفه نمودند و تا حال مسجد ايشان كانون آمد و شد جان هاي ارادتمند و جوانان انقلابي و پر شوري است كه از زلال صحيفه سجاديه، خطبه هاي نهج البلاغه، روايات و آيات و توضيح و تفسير آيات نوراني قرآن سيراب مي شوند.

تاكيد نسبت به آراء و انديشه هاي امام راحل (ره)، حمايت و پشتيباني از مواضع و ديدگاههاي مقام معظم رهبري، از وي چهره‌اي محكم و انقلابي ساخته است. بصيرت ايشان نسبت به جريانات سياسي و ترفندهاي دشمنان موجب گرديد تا معظم له مورد مشورت بسياري از شخصيت هاي سياسي و نخبگان حوزه و دانشگاه گرديده است. دوري از ظواهر مادي و دنيايي و تاكيد بر ساده زيستي و مردمداري و ارتباطات بي تكلف مردم با ايشان از جمله ويژگيهايي است كه موجب توجه قلوب ارادتمندان و جوانان به اين شخصيت اخلاقي است.

معرفي اجمالي شخصيت ارزشمند آيه الله خوشقت از زبان حجه الاسلام كاظم صديقي امام جمعه موقت تهران

يكي از چهره هاي نوراني كه علماً و عملاً جزء وجاهتهاي جامعه ما و حسنات زمان به حساب مي آيند، آيت الله حاج شيخ عزيزالله خوشوقت مي باشند. اين بزرگوار در بعد نقلي، عقلي، معرفتي، عملي و خودساختگي، برجستگي دارد. در بعد علمي، بحمدالله از درجه ي بالا و والاي فقها و اجتهاد برخوردارند و در بعد عرفان، اخلاق و سير و سلوك، جزء اولين كساني هستند كه مرحوم آيت الله علامه بزرگوار، آيت الله سيدمحمد حسين طباطبايي، صاحب تفسير الميزان را يافتند. اين بزرگوار و مرحوم آيت الله شيخ علي آقاي پهلواني، قبل از تمام شاگرداني كه در مراحل بعد با مراتب سير باطني و عرفاني مرحوم علامه طباطبايي (ره) آشنا شدند و رسيدن به خدا را در گرو شناخت و معرفت نفس دانستند، ايشان را يافتند. آيت الله خوشوقت، جزء نفرات اول شاگردان علامه هم از حيث زماني و هم از نظر رتبي و كيفيت بودند.

ايشان انصافآً نفر اول بودند. مدتهاي مديدي قبل از انقلاب، آيت الله خوشوقت در ميان خواص، به عنوان يك عنصر خودساخته و رهيافته به قله كشف و شهود شناخته شده بود. اما اينجور اشخاص خيلي عمومي نبودند و مردم، آنان را به اين خصوصيتها نمي شناختند. اما بعد از انقلاب كه خون زلال شهيدان، چشمه عرفان را به جوشش و جريان درآورد و حضرت امام راحل (ره) هم گوشه اي از پرده ها را كنار زدند و اين مسائل خصوصي را در ميان عموم هم مطرح كردند، عطش در ميان برخي مردم، خصوصاً گروهي از جوانان پاكدلي كه صفاي باطن داشتند، رو به فزوني گذارد و دنبال چهره ها مي گشتند. يكي از اين چهر ه هاي ناب آيت الله خوشوقت بود.زماني كه هنوز انقلاب واقع نشده بود، مرحوم آيت الله قدوسي كه يك مدير با كفايت و يك مربي نوراني بودند و با علامه طباطبايي از نزديك ارتباط داشتند، از بين شخصيتهاي موجود در آن زمان نسبت به دو نفر طمع داشتند.

در مورد اين دو شخصيت آرزومند بودند و قدمهايي هم برداشتند. يكي آرزو داشتند كه مرحوم آيت الله علامه شهيد مطهري(ره) را از تهران به قم برگردانند تا اين شخصيت علمي و فلسفي در حوزه قم مستقر شوند و كرسي تدريس داشته باشند و به ساختن چهره هاي علمي و شكوفايي استعدادهاي درخشان افراد مستعد بپردازند.

در آن جهت في الجمله، توفيقي پيش آمد و مرحوم شهيد مطهري(ره) بين تهران و قم در تردد بودند و هفته اي يك تا دو روز را براي تفسير اسفار به قم مي آمدند. ديگر از آرزوهاي مرحوم شهيد قدوسي اين بود كه آيت الله خوشوقت را براي تربيت نفوس مستعد و ساختن انسانها در بعد كمال انساني به حوزه ي قم برگردانند كه در اين آروز، عليرغم تلاششان موفق نشدند. آيت الله خوشوقت، عليرغم آنكه اهل سكوت بوده و به انس عمومي چندان تمايل نداشتند، اما با خراباتيهاي زمان خويش؛ با تمام آنهايي كه مردم به صفاي باطن آنها را شناختند و خواص آنها را به نورانيت مي شناسند، با تمام آنها از نزديك انس داشته است و از نزديك «در يك خرابات، مي ها به سر كشيدند» با داشتن اين موقعيت باطني و سير در معرفة النفس و همچنين سير عملي علاوه بر سير علمي؛ آيت الله خوشوقت، در همان زمانها حساسيت خاصي نسبت به دستگاه طاغوت و هم نسبت به كساني كه به هر كيفيتي با دستگاه طاغوت ارتباط داشتند، داشت. هركس در آن زمان با آيت الله خوشوقت ارتباط في الجمله اي داشت، در برابر جريانهاي انحرافي و طاغوتي، شامه حساسي پيدا مي كرد و ظلمت زدايي، انحراف زدايي و دوري از ظلم و ظالم، قطعاً شيوه او قرار مي گرفت. كسي كه در ظاهر فكر مي شد كه اهل سياست نيست؛ معذلك دست پرورده هاي ايشان، همه انقلابي، علاقمند و مجري فرامين امام راحل (ره) بودند. آيت الله خوشوقت در خفا و گوشه و كنار، تربيت برخي دانشجويان كه در دروس جديد اشكال داشتند و به ايشان برمي خوردند را هم بر عهده مي گرفتند و از كتابهاي حوزوي براي آنها تدريس مي كردند.

گروهي از فضلاي قم كه از افراد مفيد و بابركت حوزه علميه هم بودند، به حق عرض مي كنم كه نسبت به آيت الله خوشوقت سرسپرده بودند تا آنجا كه حتي در ابعاد مختلف و جزئيات زندگي خود، با ايشان به عنوان كارشناسي امين، خبره و آگاه مشورت مي كردند. از عجايب ويژگي آيت الله خوشوقت، اطلاعات وسيع از جريانات مختلف عرفاست. از نوشته هاي آنها و نسبت به اشخاص، سوابق، تفكرات سياسي ونقطه ضعفهاي گذشته آنها اطلاعات بسيار زيادي دارند كه من هيچكس را سراغ ندارم كه اينگونه باشد و در بعد شناخت شخصيتهاي آسمان عرفان، معرفت، اخلاق، علم و فقها، اينقدر اطلاعات داشته باشد. گاهي كه ما در محضرشان بر روي منبر، ذكري از شخصيتها كرديم، قطعه هايي تاريخي نقل كرديم يا از شنيده هاي خودمان از بزرگان، نكته اي را درباره شخصيتي نقل كرديم، پايين كه آمديم، ديديم ايشان مطلب جديدتري دارند، مطالبي مي دانند كه ما آن را نمي دانيم.

همينطور نسبت به كساني كه در زمان طاغوت بوده اند و به خارج فرار كردند و يا با سوابق منفي بعدها خودشان را در مناصب مختلف نظام نفوذ دادند. نسبت به برخي روحانيون و سوابق فكري آنها كه حالا بعضي از آنها، چهره انقلابي هم پيدا كرده اند و مطرح هم شده اند هم ايشان از قبل با تفكر آنها آشنا بود. ايشان قبل از انقلاب هم رابطه اش را با آنها كه بعد از انقلاب هم به آن وفادار نماندند قطع كرده بود. اين واقعيت، صحت برداشت ايشان از اشخاص در قبل از انقلاب را تأييد مي كرد.اين صحت برداشت ايشان هم ناشي از اين امر است كه ايشان اُذُن خير بودند و از هر گروهي افرادي را به حضور پذيرفته و به سخنان آنان به دقت گوش فرا مي دادند و هم اينكه جزء اشخاصي هستند كه خداي متعال، يك نيرويي به ايشان داده كه با اوضاع و اصول آشنا هستند، چه بسا اين برداشتها از الهامات الهي است و يا دريافتهاي ذهن نوراني و باطن نوراني ايشان است. ايشان در شناخت افراد، پيچ و خمهاي عقيدتي، سياسي و اخلاقي آنها فوق العادگي زيادي دارند. بعد ديگر ايشان، همچنين نظر بديعي است كه نسبت به آيات قرآن دارند. نسبت به ايشان يك عنايت غيبي شده است و بعد از آن تحول قرآني عميقي در وجود ايشان پيدا شده كه يك فهم بديع نسبت به آيات قرآن در وجود ايشان پديدار كرده است. ايشان توجهشان به اين است كه قرآن در متن زندگي بشر، كارساز و ناظر به جريانات كلي زندگي انسانهاست. از هر آيه اي درسي براي زندگي، قابل فهم براي همه و به صورت خيلي ساده مطرح مي كنند، بي آنكه جنبه هاي انحرافي داشته باشند.

چون بالاخره برخي از اين روشنفكران هم پيدا مي شوند كه چيزهاي جديدي از قرآن مي گويند، ليكن ظلمت در آن هست، ماديت در آن هست، دور كردن از خدا در آن هست. اما آيت الله خوشوقت همان تعبد و ارتباط با خدا را در متن زندگي افراد پياده مي كند. همين طور نسبت به دعاها؛ برداشتهايي بسيار عميق، نوراني و دلنشين نسبت به آنها؛ مانند مناجات شعبانيه، صحيفه نوراني سجاديه و ساير متون دارند. گاهي ما در محضر ايشان كه بوده ايم برداشت هاي ايشان نسبت به حديث معراج پيامبر (ص) را بسيار سازنده، مفيد و نوراني ديده ايم. در كنار همه اين امتيازات، ايشان يك امتياز ديگري دارند و آن اين است كه قبل از انقلاب با پرچمدار انقلاب ما، حضرت آيت الله خامنه اي كه گرايش هاي خاص معنوي با اخلاقيون جامعه و با آنان مراوده و ارتباط داشتند، از قديم الايام (از زمان مدرسه حجتيه) ارتباط داشتند. اين انس و اينكه آقا ايشان را از نزديك ديده بودند، موجب ميشد تا مقام معظم رهبري اعتقادي نسبت به معنويت آيت الله خوشوقت داشته باشند و گهگاهي ديده شده كه ايشان اشخاص را در امور خودسازي و اخلاقي به آيت الله خوشوقت ارجاع داده اند. بحمدالله، ايشان از حسنات زمانه ما هستند، از گنجينه هاي زمانه ما هستند، مفيدند، مباركند.


نظر رهبری درباره آیت الله خوشوقت

آیت‌الله صدیقی درباره نظر رهبر معظم انقلاب درخصوص جایگاه آیت‌الله خوشوقت گفت: چند وقت قبل به همراه تعدادی از طلاب به خدمت رهبر معظم انقلاب رسیدیم ، حضرت آقا فرمودند تنها به علم و اراده خودتان تکیه نکنید طوفان‌ها زیاد است و این طوفان‌ها گاهی اوقات سخت می‌شود و در این طوفان‌ها نمی‌توانید خود را حفظ کنید و باید در این اوقات خودتان را به کسی و یا جایی وصل کنید که شما را حفظ کنند، بعد بنده به حضرت آقا گفتم از چه کسی استفاده کنیم؟ رهبر معظم انقلاب در پاسخ گفتند؛ در طوفان ها خود را به آیت الله خوشوقت وصل کنید.

وفات
آیت‌الله عزیز خوشوقت‌ از علمای ربانی و زاهد تهران، ساعت 7 صبح امروز دوم اسفند به ملکوت اعلی پیوست. ‌آیت‌الله خوشوقت‌ که برای انجام حج عمره در سرزمین وحی به سر می‌برد، پانزدهم بهمن ماه سال جاری، به علت عفونت حاد ریوی و نارسایی کلیوی و قلبی در شهر مکه بستری شد.

روند درمان ایشان طی دو هفته گذشته، فراز و نشیب‌هایی داشت اما در روز سه شنبه به حدی رسید که امکان انتقال شان به تهران جهت درمان فراهم شده بود. با این حال صبح سه‌شنبه، با بازگشت عفونت ریوی، حال این عالم ربانی رو به وخامت گذارد.
حالا نمازگزاران مسجد امام حسن مجتبی(علیه السلام) در سه راه طالقانی تهران انگار چیزی گم کرده اند. آن ها که بیش از 40 سال پامنبری «حاج آقا خوشوقت» بودند دیگر جای خالی او را روی منبر مسجد امام حسن مجتبی(علیه السلام) خیلی بیشتر از قبل حس می کنند. امام جماعتی که هم مجتهد بود، هم استاد اخلاق و هم محبوب جوان ترها.

ریاضت سالم از زبان آیت الله خوشوقت
ماهنامه«حاشیه» در شماره صفر خود گفت و گوی حجت الاسلام رشاد با آیت الله خوشوقت را منتشر کرده است. بخشی از این گفت و گو به بحث درباره ریاضت می گذرد. بخش هایی از این گفت و گو را بخوانید:

چه مسیری می‌تواند جویندگان سلوک الهی را به مقصد برساند؟
واجبی ترک نشود و حرامی را مرتکب نشویم. این است که ایمان را بالا می‌برد. ایمان که بالا رفت، بصیرت پیدا می‌شود.

یعنی ما ریاضتی فراتر از واجبات و محرمات شناخته شده در اسلام نداریم؟
نه. ریاضت سالم همین انجام واجب و ترک حرام از سن بلوغ تا آخر عمر است. این ریاضت اسلام است. ادامه این ریاضت ایمان را بالا می‌برد و ایمان که بالا رفت انسان بصیرت پیدا می‌کند و حجاب‌ها برطرف می‌شود.

پس این دستورات ریاضتی که بعضی به دیگران می‌دهند مشروع نیست؟
باید منشأ آن همین دو آیه باشد: "یا اَیُهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوالله" َواجبات و محرمات را مراعات کنید تا ایمان بالا برود و "یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْرًا کَثِیرًا" برای درجات بعد هم ذکر کثیر لازم است؛ این دو آیه اساس اخلاق و رشد است.

اگر کسی بگوید که مثلا وقتی شما یک چله می‌گیرید و در یک محیط آرام تمرکز دارید، حالت ذکر شما تقویت می‌شود و قدرت ذکر و تذکر شما قوت پیدا می‌کند؛ این در همان مسیر است، البته منوط به اینکه خلاف شرع نباشد.

فقط با اطاعت فرمان است که می‌توان به طرف خدا رفت؛ بنابراین در تمام مراحل، چه در قسمت اول باشیم و چه در قسمت دوم -که واجب نیست ولی برای حرکت به طرف هدف الزامی است- این مساله لازم است، یعنی اطاعت فرمان باید آنجا باشد.