V. 3- تنها مورد محل اختلاف , قسم دوم است ; يعني , بازي با آلات قمار بدون آن كه با برد و باخت و شرط بندي همراه باشد, لكن قبل از هر چيز بايد متذكر شد كه قماربازي با بازي با آلات قمار متفاوت است و چه اين كه همان طور كه گفته شد ممكن است قمار بازي صورت پذيرد بدون آن كه با آلات قمار همراه باشد, وانگهي حرمت بازي ها صرفا به خاطر قمار بودن نيست , بلكه بازي با آلات قمار نيز براساس روايات و نيز فتواي فقهائ حرام است . اما مقصود از آلت قمار اين است كه چيزي كه نوعا با آن قمار بازي مي كنند به عبارت ديگر در عرف متدينين و كساني كه تقيد شرعي دارند, آن وسيله را ابزار قماربازي بدانند ولو آن كه در برخي موارد خاص , چند نفر بدون برد و باخت و شرطبندي بلكه به قصد سرگرمي يا بازي فكري با آن بازي كنند, اين بازي با آلت قمار است و طبق روايات حرام است اگر چه قمار به حساب نياوريم .

اما دليل تغيير حكم برخي بازي ها بدان جهت است كه ممكن است در گذشته چيزي از آلات قمار محسوب شود ولي رفته رفته تغيير ماهيت داده ديگر در عرف متدينين از ابزار قمار محسوب نشود, بلكه به عنوان يك بازي تفريحي و سرگرمي يا يك بازي فكري درآيد (چنان كه برخي در مورد شطرنج اظهار مي دارند), در اين صورت حكم آن تغيير خواهد يافت زيرا حكم تابع موضوع است و اگر موضوع عوض شود, در واقع موضوع جديد, حكم جديد خواهد داشت بنابراين بهتر است به جاي عبارت »تغيير حكم « در اين گونه موارد به عنوان »تغيير موضوع « ياد كنيم تا افرادي كه دقت كافي به عمل نمي آورند نگويند اگر حلال و حرام پيغمبر(ص ) ابدي است پس چرا حكم خدا عوض مي شود و در يك زمان حرام است و در زماني ديگر حلال .


4- گاهي مرجع تقليد به عنوان يك كارشناس امور ديني و با استفاده از آيات و روايات به طور كلي يك وسيله اي را از آلات و ابزار قمار مي داند. در اين صورت حكم به حرام بودن بازي با آن مي دهد ولي گاهي ممكن است در صدق اين عنوان شك داشته باشد, بنابراين فتواي هر مرجع تقليدي براي مقلدين ايشان اعتبار دارد همان طور كه به هر پزشكي اگر مراجعه كنيد با توجه به تخصص او به دستورات او عمل مي كنيد, لذا ممكن است يك مرجع تقليد مانند حضرت آيت الله سيستاني يا صافي گلپايگاني بازي با شطرنج را مطلقا حرام بدانند ولي برخي مراجع ديگر مانند امام خميني , مقام معظم رهبري , آيات عظام فاضل , مكارم و بهجت به عنوان آلت قمار بودن حرام مي دانند كه اگر از آلت قمار بودن خارج شود ديگر حرام نخواهد بود, بنابراين هرگونه بازي اگر همراه شرطبندي باشد و يا با آلات قمار باشد حرام است مانند تخته نرد و شرطبندي در فوتبال ولي در صورتي كه قبلا از آلت قمار بوده و اكنون شك داريم كه از آلات قمار است و يا در عرف جامعه اسلامي از آلات قمار خارج شده باشد بايد نسبت به حكم آن به مرجع تقليد خود مراجعه كنيم .