هجرت و تحصیل


آخوند خراسانى در دوازده سالگى وارد حوزه علمیه مشهد شد. ادبیات عرب، منطق، فقه و اصول را در حوزه مشهد فراگرفت. در هیجده سالگى ازدواج کرد و در ۲۲ سالگى همراه کاروان زیارتى عتبات عالیات، براى ادامه تحصیل عازم عراق شد. شوق تحصیل او را بر آن داشت تا سرپرستى همسر و فرزندش را به پدر بسپارد و آنها را به خاطر مشکلات سفر و مشکل مسکن در نجف، همراه خود نبرد.

کاروان زایران به سبزوار رسید. قافله براى استراحت، رحل اقامت افکند تا پس از توقفى کوتاه، به سوى عراق حرکت نمایند. آخوند خراسانى چون آؤازه دانش «ملا هادى سبزواری» را شنیده بود، تصمیم گرفت از کاروان جدا شود و براى بهره جستن از دریاى علم آن حکیم فرزانه در سبزوار بماند. آخوند، ماههاى رجب، شعبان و رمضان ۱۲۷۷ ق. را در حوزه علمیه سبزوار گذراند و از درس فیلسوف بزرگ عصر،‌ملا هادى سبزوارى بهره برد.[۲] آنگاه از سبزوار به تهران رفت و حدود سیزده ماه در مدرسه صدر، در درس ملا حسین خویى و میرزا ابوالحسن جلوه شرکت کرد.[۳] و سرانجام به حوزه علمیه نجف راه یافت و در درس شیخ انصارى و میرزا حسن شیرازى شرکت کرد.[۴]

آخوند خراسانى شب و روز در تلاش براى اندوختن دانش و به دست آوردن تقوا می‌کوشید و در این راه از هیچ مشکلى نهراسید. خودش می‌گوید:

«تنها خوراک من فکر بود. ولى قانع نبودم. هیچ گاه نشد که گلایه کنم. شش ساعت بیشتر نمی‌خوابیدم. شبها بیدار بودم. با ستارگان دوست شده بودم. خواب با شکم خالى بسیار مشکل است.»[۵]

پی نوشت:
[۲] - مرگى در نور: ص ۲۱-۲۴، ۲۹ و ۳۵.

[۳] - کفایه‌الاصول: محمد کاظم خراسانی، مقدمه جواد شهرستانی، مؤسسه آل البیت لاحیاء‌التراث.

[۴] - اعیان الشیعه: ج ۹، ص ۵.

[۵] - مرگى در نور: ص ۵۵