موضوع: تأثير حضور امام رضا ـ عليه السّلام ـ در گسترش تشيّع در ايران

معرفی منابع جهت مطالعه بيشتر:

1. الارشاد، شيخ مفيد، ج2.
2. فصول المهمه في معرفه الائمه، ابن صباغ مالكي، ج 2.
3. منتهي الآمال، شيخ عباس قمي، ج2.
4. مسند امام رضا ـ عليه السّلام ـ ، عزيز الله عطاردي.

--------------------------------------------
پی نوشت ها

[1] . اصفهاني، ابوالفرج، مقاتل الطالبين، تحقيق احمد، بيروت، مؤسسه اعلمي، چاپ دوم ، 1987م، ص 454.
[2] . صدوق، عيون اخبار الرضا، نجف، مطبعه حيدريه، 1390، ج2، ص 181 ـ 183.
[3] . عاملي، جعفرمرتضي، حياه سياسي امام رضا ـ عليه السّلام ـ ، قم، انتشارات جامعه مدرسين، چاپ دوم، 1362، ص 144.
[4] . حرّاني، تحف العقول عن آل الرسول، ترجمه علي اكبر غفاري، تهران، 1363، ص 513 و شوشتري، نور الله، مجالس المؤمنين، تهران، انتشارات اسلامي، (بي‌تا)، ج2، ص272.
[5] . خواجويان، محمّدكاظم، تاريخ تشيع، مشهد، انتشارات جهاد دانشگاهي مشهد، 1379، ج4، ص110. اربلي، كشف الغمه، تحقيق سيد هاشم رسولي، تبريز، ج2، صص 382 ـ 383.
[6] . مجلسي، محمدباقر، بحار الانوار، تحقيق: علي اكبر غفاري، تهران، دار الكتب اسلامي، چاپ اول، 1388 ق، ج 49، ص 490 و صدوق پيشين، ج 149.
[7] . جعفريان، رسول، تاريخ تشيع در ايران (از آغاز تا قرن هفتم) قم، سازمان تبليغات اسلامي، چاپ سوم، 1371، ص 157.

منبع: سایت اندیشه قم

در دوره امام رضا ـ عليه السّلام ـ شيعيان در اكثر مناطق اسلامي تحت سلطه عباسيان حضور داشتند به گونه‌اي كه در كتب تاريخي از اظهار ادب و احترام مردم شهرهاي مختلف نسبت به امام علي بن موسي الرضا ـ عليه السّلام ـ ياد شده است. عدّه زيادي از مردم مدينه و كوفه در عصر امام، شيعه بودند و امام رضا ـ عليه السّلام ـ كه از مدينه به سمت مرو حركت كردند مورد استقبال مردم شهرهاي بصره و خراسان و نيشابور و مرو و... واقع شدند. به گونه‌اي كه با ورود امام به اين شهرها قلب مردم از فرط شوق به طپش مي‌افتاد و به گرمي امام را پذيرا مي‌شدند و در استقبال و پذيرايي از آن حضرت بر يكديگر پيشي مي‌گرفتند.[4] و اين بيانگر اين مطلب است كه مردم عاشق و علاقه‌مند به خاندان نبوّت و رسالت بودند و به آنها عشق مي‌ورزيدند وعلي رغم جوّ اختناق و خفقان و وحشت، تكريم امام علي بن موسي الرضا ـ عليه السّلام ـ را بر خود فرض مي‌دانستند.

ورود امام به ايران، سبب خير و بركت و وجود پر وجودش منشأ خيرات و بركات و گسترش تشيّع در ايران شد و اثار بر جاي مانده از مسير امام در شهرها و مناطقي كه به نحوي محلّ استقرار امام بوده، نشان از علاقه ويژه شيعه به ائمه خود در ميان مردم است به عنوان نمونه «مسجد امام رضا ـ عليه السّلام ـ در اهواز» يكي از قديمي‌ترين نقاطي است كه در ايران به نام امام رضا ـ عليه السّلام ـ وجود دارد و مساجد و قدمگاه‌هايي كه در دزفول و ابرقوي يزد و ... به نام امام رضا ـ عليه السّلام ـ وجود دارد.[5]

يكي ديگر از مناطق شيعه نشين در عصر امام رضا ـ عليه السّلام ـ مصر است كه ادريس بن عبدالله از دسترس مأموران دولت عباسي فرار مي‌كند و به مصر مي‌رود. ادريس در مصر مهمان يكي ازمأموران دولت عباسي به نام «واضح موسي صالح بن منصور» مشهور به «مسكين» شد كه از شيعيان بود و منصب (بريد) نامه‌رسان مصر را داشت. اين فرد ادريس را به صورت پنهاني به مغرب فرستاد كه هارون پس از آگاهي از كار او، او را به قتل رساند. چون در دستگاه عباسي كسي كه با شيعيان همكاري مي‌كرد و شيعه بودنش به اثبات مي‌رسيد سزايش مرگ بود. ادريس وقتي به شهر «وليلي»‌ رسيد قبيله اوربه از قبايل بزرگ مغرب از او تجليل كردند. و حضور او را گرامي داشتند .

پذيرفتن ادريس توسط اين قبيله كمك بزرگي در رونق حركت و حكومت ادريس كرد، آنها با ادريس بيعت كردند و ادريس براي آنها خطبه خواند، پس از آن تمام قبايل و اهالي مراكش (مغرب) با او بيعت كردند و قدرت او روزافزون شد. به گونه‌اي كه توانست دولتي بزرگ و قدرتمند در مغرب عربي به نام اسلام و شيعه تأسيس كند. دولت او كه در سال173 هـ در مغرب تأسيس شد نخستين دولت شيعه بود. ادريس سرزمين (تامس) و قلاع آن را فتح كرد و آنها را به اسلام دعوت نمود، بعد تلمسان را تسخير كرد كه اهالي آنجا حكومت ادريس را پذيرفتند و در آنجا مسجدي بنا كرد. فلذا شمال افريقا از شيعيان و تحت رهبري ادريس بودند تا اينكه ادريس توسط مأموران عباسي شهيد شد. و امام رضا ـ عليه السّلام ـ درباره ادريس مي‌فرمايند: «ادريس بن عبدالله از شجاعان اهل بيت بود و به خدا سوگند همانند وي در بين ما كسي نيامده است.»[6]

با توجّه به مطالبي كه گفته شد مي‌توان نتيجه‌گيري كرد كه در زمان امامت امام رضا ـ عليه السّلام ـ با توجّه به اينكه جوّ خفقان و رعب آوري كه عباسيان ايجاد كرده بودند زندگي شيعيان به سختي مي‌گذشت و با اين حال به بركت وجود امام رضا ـ عليه السّلام ـ بسط و گسترش تشيّع در جهان اسلام به ويژه ايران روزافزون بود، به گونه‌اي كه اكثريت و يا بخش قابل توجّهي از مردم مناطق كوفه، قم، جبل العامل، مصر و نيشابور و ... شيعه بودند و به اين نكته نيز بايد توجّه داشت كه شيعيان نسبت به اهل سنّت در اقليّت بودند و حتّي عده زيادي از مردم خراسان و ... سنّي حتّي ناصبي و دوستدار معاويه بودند.[7]





معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:

1. سيره الائمه اثني عشر، هاشم معروف الحسيني.
2. شيعه در تاريخ، محمّد حسين زين عاملي.
----------------------------------------------------
پی نوشت ها

[1] . كاظمي پوران، محمّد، قيام‌هاي شيعه در عصر عباسي، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، چاپ اول، 1380، ص 218.
[2] . جعفر مرتضي حسيني، زندگاني سياسي هشتمين امام، ترجمه خليليان، بي‌جا، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، چاپ هفتم، 1373، ص110 و 111.
[3] . جعفريان، رسول، حيات فكري و سياسي امامان شيعه، قم، انتشارات انصاريان، چاپ ششم، 1381، ص 446 تا 450.
[4] . عطايي خراساني، علي اصغر، زندگاني امام رضا ـ عليه السّلام ـ ، مشهد، انتشارات شهداء الفصله، چاپ اول، 1378، ص 94 و قبل از آن.
[5] . جعفريان، رسول، پيشين، ص463 و 464.
[6] . كاظمي پوران، محمّد، پيشين، ص 198 الي 206.
[7] . عاملي، محمّدحسن، شيعه در تاريخ، ترجمه عطايي، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوي، چاپ اول، 1370، ص 213.

منبع: سایت اندیشه قم