اگر بنا بود افعال انسانها معلول اراده و اختیار مستقیم خداوند باشد و قسمت و شانس و بخت و غیره و غیره در حوادث تاثیر داشته باشد حتما میبایست نتیجه و عاقبت کار این دو نفر که در همه جهات شریک و عین هم بودند نیز یکی باشد ولی تاریخ این حقیقت را به ما نشان داد که تمام حوادث تنها معلول اراده و اختیار خود شخص است. قرآن کریم نیز در آیات متعددی این حقیقت را بیان میکند که هر چه در دنیا به شما متوجه میشود از حوادث و وقایع مختلف چیزی است که شما به دست خود آن را کسب نمودهاید.
بنابراین اگر در قرعهکشی بانک چیزی به نام شما در نمیآید علّتش کیفیت قرعهکشی و قرار نگرفتن حلقهای که به نام شما است در مخرج گردونه میباشد. و یا اگر اتوبوسی تاخیر میکند علتش ترافیک خیابان یا معطل کردن مسافران و یا مشکلاتی که مربوط به راننده است میباشد و اگر دزدی کیف شما را بزند معلول انتخاب دزد است که اوّلا شما را برای این کار انتخاب کرده و ثانیا بیاحتیاطی و محکم کاری نکردن خود شما است.
بهرحال درعالم هستی هیچ پدیدهای بیعلت نیست و هر حادثهای علت خاص خودش را دارد. و نقش قدرت پروردگار تنها در خلقت موادّ اصلی امور میباشد. بلکه اصلِ وجود ما از خدا است، اصلِ پیدایش موجودات از جانب خدا است.
اما کیفیت استفاده از آن به دست خود ما و برنامهریزیهای خود ما است. و عقل و فکر و هوش و انتخاب و اراده و تصمیم همه و همه اموری است که صددرصد در اختیار خود ما است و کسی که نبود آنها را در خودش انکار کند راه وجدان و انصاف را به درستی نپیموده است.