4ـ حساب شدید

« وَکَأَیِّن مِن قَرْیَةٍ عَتَتْ عَنْ أَمْرِ رَبِّهَا وَرُسُلِهِ فَحَاسَبْنَاهَا حِسَاباً شَدِیداً وَعَذَّبْنَاهَا عَذَاباً نُکْراً [10]»؛ «چه بسیار آبادیها که [ اهلش ] از فرمان پروردگارشان و فرستادگانش روی برگرداندند ، پس ما آنان را به حساب سختی محاسبه کردیم و به عذاب بسیار شدیدی عذاب نمودیم .»

منظور از حساب سخت محرومیّت بدکاران از گذشت و عفو و مرحمت و لطف حضرت اوست .
5 ـ سوء حساب
گروهی بسیار سخت حسابرسی می شوند. قرآن در وصف مردان خدا می‌فرماید:

«یَخافُونَ سُوءَ الحِسابِ»[11]آنان از حساب‌های سخت قیامت می ترسند.

آری ، وقتی یار در صحنه باعظمت قیامت روی به جانب انسان ندارد و از لطف و مرحمت و عنایتش به خاطر تمام آلودگی انسان دریغ دارد و هیچ شافع و ناصری برای نجات انسان لب باز نمی‌کند و سر و کار مجرم با دادگاه‌های سخت و ملائکه عذاب و عاملان غضب و خشم الهی است ، این را می‌گویند سوء الحساب!!
سؤال :
راستی مگر خداوند بد حساب است که آنان از بد حسابی او هراس دارند؟
پاسخ این سؤال را ما در روایات می‌یابیم، آنجا که می‌فرماید:

«انّما یُداقُّ اللّهُ العِبادَ فِیالحِسابِ یَومَ القِیامَةِ عَلی قَدرِ ما آتاهُم مِنَ العُقولِ فِی الدُّنیا» خداوند روز قیامت حساب مردم را طبق میزان عقلی که در دنیا داشته اند مورد سؤال قرار می دهد، هر کسی که در دنیا عقل ودرکش بیشتر است در قیامت هم حسابش سخت تر خواهد بود.
آری، افراد زیرک که در دنیا می توانند از زرنگی خود استفاده ها کنند باید به فکر حساب‌های سخت خود هم باشند.
امام صادق علیه السلام به یکی از یاران که در گرفتن طلب خود از مردم بسیار سختگیر بود فرمود: کسانی که در دنیا در داد وستدها با مردم سختگیر و تنگ نظر باشند، خداوند هم در قیامت با آنان به‌سختی حساب خواهد کشید.[12]
بنابراین طبق روایات متعدّد،[13] معنای بد حسابی در قیامت، همان دقّت در حساب است، نه ظلم در آن. زیرا خداوند به هیچ کس ظلم نمی‌کند. «وَ لایَظلِمُ رَبِّکَ اَحداً»[14]
ما اگر به دستور قرآن مجید و انبیای عظام و امامان گرامی علیهمالسلام لحظات خود را همراه با مراقبه و محاسبه به سر بریم ، در فردای قیامت یا جزء بیحسابان به حساب خواهیم آمد یا جزء خوشحسابان ، ورنه در ورطه محشر دچار حساب شدید و یا سوء حساب خواهیم شد .
طبق روایات متعدّد،[13] معنای بد حسابی در قیامت، همان دقّت در حساب است، نه ظلم در آن. زیرا خداوند به هیچ کس ظلم نمی‌کند. «وَ لایَظلِمُ رَبِّکَ اَحداً»[14]

پی نوشت:
10ـ طلاق : 8.
11- رعد : 20 ـ 21 .
12- بحار، ج7، ص266.
13- بحار ج7، ص 266 به بعد.
14-سوره‌کهف، آیه49