پی نوشت:
******
[1] صِيد جمع‌ أصيَد است‌ به‌ معناي‌ مَلِك‌ و يا شير .
[2] «مناقب‌» ابن‌ شهرآشوب‌ . طبع‌ سنگي‌ ، ج‌ 1 ، ص‌ 540 و در اين‌ كتاب‌ ، اين‌ اشعار را به‌ شاعري‌ نسبت‌ داده‌ است‌ و قائل‌ آن‌ را مشخص‌ نكرده‌ است‌ ولي‌ در «الغدير» ج‌ 4 ، ص‌ 319 آن‌ را از أبوالحسن‌ فنجكردي‌ ذكر كرده‌ است‌ و دو بيت‌ نيز به‌ آنها افزده‌ است‌ :
يَقول‌ احمد خيرُ المرسلين‌ ضُحي‌ في‌ مجمع‌ حضرته‌ البيض‌ و السُّودُ
والحمدلله‌ حمداً لاانقضاء له‌ له‌ الصنّايع‌ و الالطاف‌ و الجودٌ
[3] «مناقب‌» ابن‌ شهرآشوب‌ ، ج‌ 1 ، ص‌ 540 .
[4] حَوْلَ وَ حَوْلَي‌ وَ حَوال‌ ، وَ حَوَالِي‌ ، به‌ معناي‌ أطراف‌ محيط‌ به‌ چيزي‌ است‌ ، گفته‌ مي‌شود : قَعَدَ حَولَهُ وَ حَولَيه‌ وَ حَوَالَيْهُ يعني‌ در جهات‌ محيط‌ به‌ آن‌ چيزي‌ و يا آن‌ كس‌ . و بايد دانست‌ استعمال‌ لفظ‌ حَوَالي‌ به‌ كسر لام‌ كه‌ امروزه‌ در السنه‌ شايع‌ شده‌ است‌ غلط‌ است‌ . مي‌گويند : شهر ري‌ در حوالي‌ طهران‌ است‌ ، اين‌ غلط‌ است‌ بايد بگويند : در حَوَالاي‌ طهران‌ است‌ . و حَوَالِيّ به‌ كسر لام‌ و تشديد ياء جمع‌ حَوَليّ است‌ ، به‌ معناي‌ كرّه‌ خر و گوساله‌ . و ماشابههما كه‌ يك‌ سال‌ از عمرش‌ گذشته‌ باشد .
[5] «مناقب‌» ابن‌ شهرآشوب‌ ج‌ 1 ، ص‌ 540 .
[6] ـ اين‌ خبر را بتمامه‌ در «اقبال‌» ص‌ 468 آورده‌ است‌ ، و در صدر خبر گويد : با إسنادي‌ كه‌ قبل‌ از اين‌ ذكر كرديم‌ براي‌ ما از شيخ‌ مورد وثوق‌ در روايت‌ : محمّد بن‌ أحمد بن‌ داود در كتاب‌ «كمال‌ الزّيارات‌» كه‌ او گفت‌ : خبر داد به‌ ما أبوعلي‌ أحمد بن‌ محمّد بن‌ عمّار كوفي‌ كه‌ گفت‌ : خبر داد به‌ ما پدرم‌ ، و او گفت‌ : خبر داد به‌ ما علي‌ بن‌ حسن‌ بن‌ علي‌ بن‌ فضّال‌ از محمّد بن‌ عبدالله‌ بن‌ زرارة‌ از أحمد بن‌ محمّد بن‌ أبي‌ نصر كه‌ او گفت‌ : ما در حضور حضرت‌ امام‌ رضا عليه‌ السّلام‌ بوديم‌ و آن‌ مجلس‌ مملوّ بود از جمعيّت‌ و سخن‌ از روز عيد غدير به‌ ميان‌ آمد و بعضي‌ از مردم‌ منكر آن‌ شدند . آنگاه‌ حضرت‌ رضا عليه‌ السّلام‌ گفتند : براي‌ من‌ حديث‌ كرد پدرم‌ از پدرش‌ عليهما السّلام‌ ـ و آنوقت‌ اين‌ روايت‌ را به‌ عين‌ همين‌ عبارات‌ ذكر مي‌كند ، و در تتمّة‌ آن‌ دارد : ثم‌ التفت‌ فقال‌ لي‌ : يا ابن‌ أبي‌ نصر أينما كنت‌ فاحضر يوم‌ الغدير عند أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ فإنّ الله‌ تبارك‌ و تعالي‌ يغفر لكلّ مؤمنٍ و مؤمنة‌ و مُسْلمٍ و مسلمةٍ ذنوب‌ ستيّين‌ سنة‌ و يعتق‌ من‌ النار ضعف‌ ما اعتق‌ من‌ شهر رمضان‌ و ليلة‌ القدر و ليلة‌ الفطر ولَدرهم‌ فيه‌ بألف‌ درهم‌ لاخوانك‌ العارفين‌ و أفضل‌ علي‌ إخوانك‌ في‌ هذا اليوم‌ و سرّ فيه‌ كلّ مؤمن‌ و مؤمنة‌ ثمّ قال‌ : يا اهل‌ الكوفة‌ لقد أعطيتم‌ خيراً كثيراً و انّكم‌ لمّمن‌ امتحن‌ الله‌ قلبه‌ للاء‌يمان‌ ، مستذلّون‌ مقهورون‌ ممتحون‌ يصبّ البلاء عليهم‌ صبّاً ثمّ يكشفه‌ كاشف‌ الكرب‌ العظيم‌ و الله‌ لو عرف‌ النّاس‌ فضل‌ هذا اليوم‌ بحيقته‌ لصافحتهم‌ الملائكة‌ في‌ كلّ يوم‌ عشر مرّات‌ . «و سپس‌ حضرت‌ رضا رو كردند به‌ من‌ و گفتند : اي‌ پسر أبو نصر ! هر كجا باشي‌ در روز عيد غدير خود را در نزد أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ حاضر كن‌ ! زيرا خداوند در آن‌ روز گناه‌ شصت‌ سالة‌ هر مرد مؤمن‌ و هر زن‌ مؤمنه‌ و هر مرد مسلم‌ و هر زن‌ مسلمه‌ را مي‌آمرزد و از آتش‌ آزاد مي‌كند در برابر آنچه‌ را كه‌ در ماه‌ رمضان‌ و شب‌ قدر و شب‌ فطر آزاد كرده‌ است‌ . و يك‌ درهم‌ انفاق‌ در آن‌ روز براي‌ برادران‌ عارف‌ خود در مقابل‌ هزار درهم‌ است‌ و در اين‌ روز احسان‌ خود ت‌ را بر برادرانت‌ زياد كن‌ و هر مرد مؤمن‌ و زن‌ مؤمنه‌اي‌ را شاد كن‌ . و سپس‌ فرمود : اي‌ اهل‌ كوفه‌ : به‌ شما خير كثيري‌ داده‌ شده‌ است‌ و شما از كساني‌ هستيد كه‌ خداوند دلهاي‌ آنها را به‌ ايمان‌ آزمايش‌ كرده‌ است‌ و پيوسته‌ در تحت‌ سيطره‌ و قدرت‌ ذليل‌ و مقهور و مورد امتحان‌ و بلا بوده‌ايد و بلا بر شما از جوانب‌ مي‌ريزد و سپس‌ كاشف‌ الكرب‌ العظيم‌ آن‌ بلا را بر مي‌دارد . سوگند به‌ خدا كه‌ اگر مردم‌ فضليت‌ روز غدير را به‌ حقيقت‌ آن‌ بدانند ملائكه‌ هر روز با آنها ده‌ بار مصافحه‌ مي‌كنند .