گاهي براي انتقال مفاهيم ديني بايد تقيه معرفتي كرد!

استاد حسن رحيم‌پور:
گاهي براي انتقال مفاهيم ديني بايد تقيه معرفتي كرد

رحيم‌پور ازغدی در اختتاميه هفتمين همايش رايزنان فرهنگی با بيان اينكه مردم به لحاظ روانی متفاوت هستند و نسخه‌‌های متفاوتی بايد برای آنان در نظر گرفته شود اظهار كرد: بايد مراتب سخنان حفظ شود چرا كه مفاهيم اسلامی بدون طبقه‌بندی و بدون توجه به سطح مخاطب قابل ارائه نيست.

به گزارش مشرق به نقل از اداره کل روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ، حسن رحيم‌پور ازغدی، امروز، 17 شهريورماه، در مراسم اختتاميه هفتمين همايش رايزنان فرهنگی جمهوری اسلامی ايران در كشورهای خارجی با اشاره به ظرفيت‌های ناشناخته جمهوری اسلامی ايران در سراسر جهان، اظهار كرد: اساتيد، دانشجويان و طلابی در كشورها هستند كه آمادگی جدی و قوه نزديك به فعل هستند، اما در ايران ناشناخته هستند.

وی افزود: ما در فضايی از فرهنگ اسلامی و انقلاب بحث می‌كنم كه پيش‌فرض‌هايی از دين در جهان حاكم شده است؛ يعنی در گفت‌وگوهای آكادميك و دانشگاهی و رسانه‌ای پيش‌فرض‌ها و اصولی تعيين شده به عنوان دين اجازه نمی‌دهند خارج از اين تعريف بحث ديگری مطرح شود.

رحيم‌پور ازغدی ادامه داد: در برابر اين تعاريف، برخی منفعل می شوند و خود را با آنها تطبيق می‌دهند و برخی نيز می‌خواهند اصالت‌مدار باشند و در برابر اين تعاريف لجبازی می‌كنند و طبيعتاً در گفت‌وگو با دگرانديشان شكست می‌خورند.

وی تصريح كرد: در مواقعی، افراد با نگاه اصولگرايی زبان و ذهن مشترك را فراموش می‌كنند كه منجر می‌شود در حاشيه قرار بگيرند؛ از طرفی برخی به فكر جهانی انديشيدن و نزديك شدن به فكر جهانی هستند و عملاً مرزهای هويتی و عقيدتی كنار گذاشته می‌شود و با ديگران تطبيق پيدا می‌كنند.

اين پژوهشگر دينی با اشاره به هفت بُعد از دين تصريح كرد: دين هفت بعد دارد و بايد آنها را از هم تفكيك كنيد و گاه بايد از ابعادی از آن بگذريد وگرنه امكان فعاليت دينی وجود ندارد. اولين بُعد آن، شعائر، عبادات و نمادهای آن است كه در دوره جديد و غربی شدن جهان، به كلی به حاشيه خواهد رفت و حذف خواهد شد.

وی افزود: بُعد دوم، عقائد دين است كه تحليل نظری از مسائل مختلف است كه اگر اين بُعد را بتوانيم درست صورت‌بندی كنيم، می‌توانيم معقول دانسته شويد؛ به گونه‌ای بايد اين مفاهيم ارائه شود كه با محكمات پوزيتيويستی و يا محكمات جريانات پست‌مدرن سازگار باشد.

رحيم‌پور ازغدی به بُعد نقلی و اسطوره‌ای دين اشاره كرد و گفت: غرب معتقد است تمام آنچه كه در قالب گزاره‌های تاريخی دينی به نام سنت ارائه می‌شود كه بيان و واقعيت ماورائی را می‌خواهد ارائه دهد، در اين گزينه قرار می‌گيرد كه در دوره غربی شدن جهان به شدت ضعيف و حذف خواهد شد.

وی همچنين گفت: چهارمين بُعد، اخلاقی و حقوقی دين آن است كه شامل احكام و بايد و نبايدها می‌شود؛ اين بُعد خنثی است، اما اگر بتوانيم آنها را با الگوهای زبانی غرب تطبيق دهيم، قابل بقا و ماندن است اما حرف تازه‌ای ندارد.

رحيم‌پور ازغدی با بيان اينكه غرب در برابر بُعد تجربی و عاطفی دين مقاومت نمی‌كند، اظهار كرد: اينكه شخص از شور و التهاب و تجربه‌های درونی شخصی خود تفسير دينی ارائه دهد قابل طرح است و در زبان بين‌المللی دينی وجود دارد، اما نه به عنوان معرفت و آگاهی دينی، بلكه به عنوان گزارشی از احساسات شخصی.

وی با تأكيد بر اينكه آنچه در غرب مطرح است در ظاهر احترام به اديان است، اما در واقع ترويج بی‌دينی و كنار گذاشتن همه اديان است، اظهار كرد: وقتی از فصل مشترك اديان صحبت می‌شود، بايد منطقی باشد؛ فصل مشترك، احساسی نمی‌تواند باشد.

اين محقق علوم اسلامی با انتقاد از برخی رايزنی‌های فرهنگی در خارج از كشور كه آگاهی درستی از دين ندارند، اظهار كرد: گاهی در افراد فروريختگی از درون رخ می‌دهد و فكر می‌كند مسلمان بودن يعنی نفی ارزش‌های ديگران؛ اين يك نكته مهم است كه بايد بدانيم در كجا و با چه ديدگاه‌هايی روبرو هستيم.

وی خاطرنشان كرد: بُعد تجربی و عاطفی دين می‌تواند ماندگار باشد اما به شرط اينكه بار معرفتی نداشته باشد، يا مسائل سياسی دخالت نداشته باشد و اينكه جنبه سلبی نداشته باشد.

وی با اشاره به بُعد اجتماعی نهادی دين، گفت: اين بُعد به شدت ضعيف می‌شود مگر اينكه خود را با گفتمان غرب تطبيق دهد؛ آنها با مسائل خيريه‌ای كه در مراكز دينی صورت می‌گيرد و جنبه تبليغ دارد و اثرگذار در قدرت و سياست است، مخالفت می‌كنند و آن را نمی‌پذيرند.

بُعد مادی اديان و مذاهب، بُعد هفتمی بود كه رحيم‌پور ازغدی به آن اشاره كرد و گفت: غرب از آن به آثار هنری تعبير می‌كند؛ اين فعاليت‌ها خوب است و غرب با آنها مخالف نيست؛ اين فعاليت‌ها برای كاری تأثيرگذار مناسب نيست.

وی تصريح كرد: غرب با كار مادی و تجسم تاريخی تمدنی و بُعد فيزيكی دين كه پيام ايدئولوژيك داشته باشد، مخالفت می‌كند.

رحيم‌پور ازغدی با اشاره به هدف‌گيری تجزيه دين به هفت بُعد مذكور، گفت: كاستن از بُعد تعبدگرايی دينی ولو تعبدگرايی عقلانی كه به معنای دين منهای اطاعت از خدا و رسول است؛ كاستن از حوادث تاريخی كه پيروان اديان بر آن اصرار دارند كه شامل سنت می‌شود؛ نفی عقلانيت دين، احكام و تعاليم هر دينی در مورد بهبود زندگی اين‌جهانی، كاستن از دردهای دنيوی، زدودن هر چه مربوط به ذهن و زبان و فرهنگ سنت اسلامی، زدودن هر چه مربوط به زمان و مكان خاصی بوده و عصمت‌زدايی و قداست‌تراشی، هدف‌گذاری آنها از تجزيه دين در ابعاد مختلف است.

وی با بيان اينكه مردم به لحاظ روانی متفاوت هستند و نسخه‌‌های متفاوتی بايد برای آنان در نظر گرفته شود، اظهار كرد: بايد مراتب سخنان حفظ شود چرا كه مفاهيم اسلامی بدون طبقه‌بندی و بدون توجه به سطح مخاطب قابل ارائه نيست. گاه برخی تقيه معرفتی را نفاق می‌دانند در حالی كه تقيه معرفتی مدارا با ذهن، ظرفيت و شعور مخاطب است.

رحيم‌پور ازغدی در پايان با طرح مسئله جهانی انديشيدن گفت: اين ديدگاه كه بيداری اسلامی يك امر فراملی است و بايد جهانی بنديشيم و جهانی عمل كنيم، به اين دليل است كه مخالفان ما جهانی عمل می كنند. استعمار حتی به لحاظ نظامی جهانی عمل می‌كند، هر چند به ما می‌گويند جهانی عمل نكنيد. در منطق توحيدی و قرآنی ماست كه همه بشريت يك خانواده هستند و هر كس مسئوليت جهانی دارد و نژادگرايی و ملی گرايی خلاف كرامت است.
-پایان-