کلامی درباره‌ی حافظان قرآن

آیت الله بهجت در دیدار با حافظ قرآن، محمدحسین طباطبایی به همراه پدرش، خطاب به پدر محمدحسین فرمود: من فقط خواهشی که از شما دارم این است که از اعتدال خارج نشوید.

ویژگی‌های قرآن و سفارش‌های پیوسته‌ی پیامبر اسلام(ص) درباره‌ی آن سبب شد تا این کتاب در سراسر زندگی مردم راه یابد و همه چیز مسلمانان گردد؛ به ویژه آن که مۆمنان آن روزگار جز قرآن کتابی نداشتند و تلاوت، حفظ تعلیم و تعلم به آن اختصاص داشت. حفظ قرآن همواره، به عنوان یک سنت و عبادت بزرگ، در میان مسلمانان مطرح بود و حتی پس از پدید آمدن صنعت چاپ نیز موقعیت خود را حفظ کرد.

معصومان(ع) در این باره سخنان بسیار دارند و در موارد مختلف به فراخور آگاهی و ایمان مخاطبانشان به آن اشاره کرده‌اند.
گفتار پیشوایان دین نشان می‌دهد حفظ قرآن چنان اهمیت دارد که بسیاری از مقام‌های معنوی جز به یاری آن به دست نمی‌آید.

بخشی از این مقام‌ها عبارت است از:

هم‌نشینی با فرشتگان
امام صادق(ع) می‌فرماید: «الْحافِظُ لِلْقُرْءانِ الْعامِلُ بِهِ مَعَ السَّفَرَةِ الْکِرامِ الْبَرَرَةِ.»(1)حافظ قرآنی که به آن عمل کند، با فرشتگان پیغام‌بر و نیک رفتار هم‌نشین خواهد شد.
گروهی این روایت را ذیل آیه‌ی «بِأَیْدی سَفرَةٍ. کِرامٍِ بَرَرَةٍ.»(2) سخن امام صادق(ع) بر همراهی و هم‌نشینی حافظان و مفسران با سفیران گواهی می‌دهد. بی‌تردید وقتی دانشمندان و حافظان قرآن کاری شبیه فرشتگان و حاملان وحی انجام می‌دهند، با آن‌ها در یک جایگاه و رتبه قرار می‌گیرند.

ایمنی از عذاب الهی

امیر مۆمنان(ع) می‌فرماید: «اِقْرَۆُو الْقُرْآنَ وَ اسْتَظهِروُهُ فَاِنَّ اللهَ تَعالَی لایُعَذِّبُ قَلْباً وَعَیَ الْقُرْآنَ.»(3)
قرآن تلاوت کنید و آن‌را به خاطر سپارید؛ زیرا خداوند متعال دلی که قرآن در آن باشد عذاب نمی‌کند.حفظ قرآن مجید و انس با آن، انسان را در مسیر عمل به وحی و بهره جستن از معارف آن قرار می‌دهد و در نتیجه از آتش دوزخ مصون می‌دارد.پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «لَوْکانَ الْقُرآنُ فی اِهابٍ ما مَسَتْهُ النَّارُ.»(4) اگر قرآن در پوستی باشد، آتش بدان نخواهد رسید.

مشمول آمرزش الهی
رسول خدا(ص) فرمود: «مَنْ قَرَءَ الْقَرآنَ عَنْ حِفْظِهِ ثُمَّ ظّنَّ اَنَّ اللهَ تَعالی لایَغْفِرُهُ فَهُوَ مِمَّنِ اسْتَهْزَءَ بِآیاتِ اللهِ.»(5)
کسی که قرآن را از حفظ بخواند و گمان کند خدای تعالی او را نمی‌آمرزد، در شمار کسانی که آیات الهی را به تمسخر گرفته‌اند، جای دارد.

پذیرفته شدن شفاعت
رسول خدا(ص) فرمود: «مَنْ قَرَءَ الْقُرآنَ حَتّی یَسْتَظْهِرَهُ وَ یَحْفَظَهُ اَدْخَلَهُ اللهُ الْجَنَّةَ وَ شَفَعَّهُ فی عَشْرَةٍ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ کُلِّهِمْ قَدْ وَجَبَبَتْ لَهُمُ النّارُ.»(6)
هرکه (آن قدر) قرآن بخواند تا حفظ شود، خداوند او را به بهشت داخل خواهد کرد و شفاعتش را درباره‌ی ده تن از خانواده‌اش ـ که آتش بر آن‌ها واجب شده، می‌پذیرد.آری، قرآن در حق مۆمنان شفاعت می‌کند و آنان را به بهشت رهنمون می‌شود؛(7)حافظ و حامل قرآن نیز چون قرآن توان شفاعت دارد. البته شفاعت حافظان با قرآن تفاوت دارد. شفاعت قرآن فراگیر است؛ ولی شفاعت حافظ قرآن محدود بوده، تنها درباره‌ی خانواده‌اش و آن هم به تعداد انگشتان دست پذیرفته می‌شود.

بالاترین درجات بهشت

رسول خدا(ص) فرمود: «عَدَدُ دَرَجِ الْجَنَّةِ عَدَدُ آیِ الْقُرآنِ فَاِذا دَخَلَ صاحِبَ الْقُرآنِ الْجَنَّةَ قیل لَه: اِرْقا وَ اقْرَءْ لِکُلِّ آیَةٍ دَرَجَْةٌ فَلا تَکُونُ فَوْقَ حافِظِ الْقُرآنِ دَرَجَةٌ.»(8) درجات بهشت به تعدد آیه‌ها‌ی قرآن است. چون صاحب قرآن داخل بهشت شود، به وی می‌گویند بخوان و بالا رو که هر آیه‌ ای را درجه‌ وی در پنج و نیم سالگی حافظ کل قرآن شد، جالب این که علاوه بر حفظ قرآن، آن چنان بر آیات قرآن و معانی آیات مسلط است، که اگر ترجمه آیه‌ای را برای او بخوانیم، او متن آیه را تلاوت می‌کند، و ترجمه هر آیه از آیات قرآن را می‌داند، از همه مهم تر این که انس عمیق او با آیات قرآن به گونه‌ای است که به پرسش‌هایی که از او می‌شود، با آیات قرآن پاسخ می‌دهدای است. پس برتر از درجه‌ی حافظ قرآن درجه‌ ای نیست.

به لطف و فضل الهی در جامعه ی امروز ما کم نیستند افرادی که در این زمینه توفیقاتی داشته اند.در ادامه به خاطره ای از یکی از این عزیزان که در کودکی در این زمینه صاحب فضلی شده بود و با آیت الله بهجت دیداری داشته است می پردازیم.

پاسخ به پرسش ها با قرآن

سید محمد حسین طباطبائی، فرزند حجة‌الاسلام سید محمد مهدی طباطبائی، ساکن قم است. سید محمد حسین طباطبائی استعداد و حافظه فوق‌العاده و استثنایی دارد؛ مصاحبه با این کودک چندین بار از تلویزیون پخش شده است، و بسیاری از مردم چهره او را دیده‌اند. این کودک اکنون در حوزه علمیه قم به تحصیل دروس مقدماتی حوزوی مشغول است.

وی در پنج و نیم سالگی حافظ کل قرآن شد، جالب این که علاوه بر حفظ قرآن، آن چنان بر آیات قرآن و معانی آیات مسلط است، که اگر ترجمه آیه‌ای را برای او بخوانیم، او متن آیه را تلاوت می‌کند، و ترجمه هر آیه از آیات قرآن را می‌داند، از همه مهم تر این که انس عمیق او با آیات قرآن به گونه‌ای است که به پرسش‌هایی که از او می‌شود، با آیات قرآن پاسخ می‌دهد.

در فروردین سال 1376 (ذیحجه 1417 ه. ق) در سفر حج، وزیر کشور عربستان سعودی با همراهانش به دیدار او آمدند؛ به مناسبت این که او کودک است، اسباب بازی برای او آورده بودند و به او اهدا کردند، و از او پرسش‌هایی کردند که او با آیات قرآن به همه آن پرسشها پاسخ داد، برخی از پرسش‌های آنها چنین بود:

1- «آیا از وسایل اسباب بازى که براى تو آورده‏ایم خوشنود شدى؟»

او در پاسخ، این آیه را خواند: «فَمَا آتَانِیَ اللَّهُ خَیْرٌ مِّمَّا آتَاکُم بَلْ أَنتُم بِهَدِیَّتِکُمْ تَفْرَحُونَ : آنچه خدا به من داده بهتر است از آن چه به شما داده است، بلکه شما هستید که به هدیه‌‏هایتان خوشنود مى‏شوید.»

2 - آیا پیراهن عربی بهتر است یا پیراهن ایرانی؟

او در پاسخ، این آیه را خواند: «ووَلِبَاسُ التَّقْوَىَ ذَلِکَ خَیْرٌ : لباس پرهیزکارى براى شما بهتر است.‏» (9)

3 - آیا خوشنودی که در کشور ما بمانی و مهمان ما باشی؟

او در پاسخ، این آیه را خواند: «حَتَّىَ یَأْذَنَ لِی أَبِی ؛‌تا پدرم به من اجازه دهد.»(10)

و در موردی دیگر، از ایشان پرسیده شد:

4 - می‌خواهی از این خانه فعلی که در آن سکونت داری به جای دیگری بروی، و برای پدرت خانه بخریم، نظر شما چیست؟

او در پاسخ، این آیه را خواند: «إِنَّا هَاهُنَا قَاعِدُونَ ؛ ما همین ‏جا نشسته‏ایم.‏»(11)

5 - شخصی از او سۆال کرد: «آیا مى‏خواهى پسر من شوى؟»

او در پاسخ، این آیه را خواند: « وَوَالِدٍ وَمَا وَلَدَ ؛ سوگند به پدر و فرزندش.‏» (12)

اشاره به این که هر کسی فرزند پدر خویش است.

6 -از او سۆال شد، آیا بازی را دوست داری؟

او در پاسخ، این آیه را خواند: «وَلَا تَنسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیَا ؛ بهره‏ات را از دنیا فراموش نکن‏.»(13)

7 - آیا کودکان هم سال تو، به تو آزار نمی‌رسانند؟

او در پاسخ این آیه را خواند: «فَبِئْسَ الْقَرِینُ ؛ پس چه بد همنشینى بودى‏؟» (14)

8 - آیا هیچ گاه از پدرت کتک خورده‌ای؟

او در پاسخ این آیه را خواند: «قالوا بلى؛ گفتند آرى‏».(15) اشاره به این که آری کتک خورده‌ام.

9 - آیا هیچ گاه پدرت با تو دعوا کرده است، سپس تو را ببخشد؟

او در پاسخ، این آیه را خواند: «وَإِذَا مَا غَضِبُوا هُمْ یَغْفِرُونَ ؛ مۆمنان هنگامى که خشمگین شوند، عفو مى‏ کنند.» (16) اشاره به این که آری پدرم به من خشم کرده و مرا بخشیده است.

10 - تو این همه فضل و کمال، استعداد و حافظه را در این سن و سال از کجا آورده‌ای؟

او در پاسخ، این آیه را خواند: «یُۆتِی الْحِکْمَةَ مَن یَشَاء وَمَن یُۆْتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْرًا کَثِیرًا ؛ خداوند دانش و حکمت را به هر کس بخواهد (و شایسته بداند) مى‏دهد، و به هر کس دانش داده شود، به او خیر فراوانى داده شده است.‏»(17)اشاره به این که این فضل و کمال از طرف خداست که به من داده شده است.

اتصالش بیشتر باشد

آیت الله بهجت در دیدار با حافظ قرآن، محمدحسین طباطبایی به همراه پدرش، خطاب به پدر محمدحسین فرمود:

تفریحات مشروع زیاد انجام دهد و تغییر آب و هوا خیلی تاثیر دارد. شنیده ام که عده ای به خاطر تعویض خون به کشورهای خارج مسافرت می کنند اما من فکر می کنم این مسافرت کار تعویض خون را می کند. ان شاءالله که شما در تربیت ظاهری، باطنی و صوری و معنوی ایشان موفق باشید.

به ایشان عرض شد: منظور حضرت عالی چه نوع مسافرت هایی است؟! چون ایشان به خارج از کشور زیاد مسافرت می کنند. آیا بیشتر از این باشد؟

آقا فرمودند: نه اتصالش بیشتر باشد. مثلاً هر هفته یک بار جمکران بروند، همین خودش یک تغییر است.

توسلات خیلی نافع است، به این امامزاده ها زیاد سربزنید. این بزرگواران همچون میوه ها که هر کدام ویتامین خاصی دارند، هر کدامشان خواص و آثاری دارند.

انشاءالله فراموش نمی کنید. اگر هیچ کدام از اینها نباشد، همین بین الطلوعین در هوای آزاد قدم زدن و تعقیبات نماز را خواندن خیلی تأثیر دارد. به هر حال این مقدار از دست ما برمی آید که اینها را تذکر بدهیم.

برای یافتن روایات حفظ قرآن می توانید به میزان الحکمه با ترجمه فارسی جلد 10 صفحه 4815 به بعد مراجعه نمایید.

پی نوشت ها:


1_(اصول کافی، ج 4، ص 405)

2_(عبس 80: 15 و 16)

3_(بحارالانوار، ج 92، ص 19)

4_(مجمع البیان، ج 1، ص 45)

5_(مستدرک الوسائل، ج 4، ص 269)

6_(مجمع البیان، ج 1، ص 45)

7_(بحار، ج 92، ص 20 )

8_(همان، ص22)

9_(اعراف/ 26)

10_ (یوسف /‌80)

11_ (مائده /‌24)

12_(بلد /‌3)

13_ (قصص/ 77)

14_(زخرف/38 اشاره به این که همنشین بد موجب آزار است، و گاهی بعضی از کودکان مرا آزار می‌دهند.)

15_ (تغابن/7)

16_(شوری / 37)

17_ (بقره/‌265)

(وبلاگ قرآنی کلام الله؛ خاطره محمد حسین طباطبایی با آیت الله بهجت)
(اهل البیت (ع))
(اندیشه قم)
(مجله بشارت، ش50)

منبع:شبستان