دلیل بر جواز جمع بین دو نماز:
همانطور که می دانید احکام تعبدی اند وعقل در تعیین آن دخالتی ندارد وفقط توسط شریعت بیان می شود.فقیهان نیز با توجه به آیات و روایات به استنباط چرداخته اند ونظرات خود را مستند به آن ادله شرعی ارائه کرده اند. از جمله این ادله آیات و روایات (اهل تسنن) است که نمونه هایی از ان را بیان می کینم:
الف: آیه:
« اَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُکِ الشَّمسِ اِلی غَسَقِ اللّیلِ وَقُرآنَ الفَجرِ اِنَّ قُرآنَ الفَجرِ کانَ مَشهُوداً» (7)
نماز را از زوال خورشید (هنگام ظهر) تا نهایت تاریکی شب( نیمه شب) برپا دار وهمچنین قرآن فجر (نماز صبح) را, چرا که قرآن فجر ؛ مشهود (فرشتگان شب و روز) است.
دلوک شمس : بمعنی زوال آفتاب از دایره نصف النهار است که وقت ظهر می باشد, ودر اصل از ماده دلک به معنی مالیدن گرفته شده, چرا که انسان در آن موقع بر اثر شدت آفتاب چشم خود را می مالد , ویا از دلک بمعنی متمایل شدن است, چرا که خورشید در این موقع از دایره نصف النهار به سمت مغرب متمایل مس شود ویااینکه انسان, دست خود را در مقابل آفتاب حایل می کند؛ گویی نور آن را از چشم خود کنار می زند و متمایل می سازد. در روایتی از امام صادق( علیه السلام) می خوانیم:
عبیدبن زراره از تفسیر همین آیه از امام سوال کرد, امام فرمود:
خداوند چهر نماز بر مسلمانان واجب کرده است که آغاز آن وقت زوال شمس (ظهر) وپایان آن نیمه شب است که ابتدای وقت دو نماز (ظهر وعصر) زوال خورشید است مگر اینکه یکی قبل از دیگری و دو نماز (مغرب وعشاء ) اول وقتشان از غروب خورشید است تا نصف شب که نماز مغرب قبل از نماز عشاء است.(8)
در روایت دیگری از امام باقر (علیه السلام) در تفسیر همین آیه هنگامی گه زراره محدث بزرگ شیعه سوال کرد چنین فرمود:
« دلوکها زوالها ؛ غسق اللیل الی نصف اللیل ؛ ذلک اربع صلوات وضعهن رسول الله (صلی الله علیه وآله) وقتهن للناس و قران الفجر صلاة الغداة»(9)
دلوک شمس به معنی زوال آن ( از دایره نصف النهار) است؛ وغسق اللیل به معنی نیمه شب است, این چهار نماز است که پیامبر (صلی الله علیه وآله) آنها را برای مردم قرار داد وتوقیت ( برای آن زمان مشخص نمود) نمود؛ وقرآن الفجر اشاره به نماز صبح است .
غسق اللیل با توجه به اینکه غسق شدت ظلمت است؛ وتاریکی شب در نیمه شب از هر وقت متراکم تر می باشد این کلمه روی هم رفته نیمه شب را می رساند.به همین دلیل آیه فوق از آیاتی است که اشاره اجمالی به وقت نمازهای پنجگانه می کند(10) و با انضمام به سایر آیات قرآن که در زمینه وقت نماز است ؛ وروایات فراوانی که در این رابطه وارد شده؛ وقت نمازهای پنجگانه دقیقاً مشخص می شود(11).
با توجه به این تفسیر, حتی اهل تسنن گفته اند که آیه مقتضی این است که زوال وقت مشترک برای دو نماز ظهر وعصر , و اول مغرب وقت مشترک دو نماز مغرب وعشاء باشد یعنی جواز جمع بین دو نماز.(12)
پی نوشت:
7-اسراء 78.
8-وسایل الشیعه.ج4.ص 157.
9-نورالثقلین.ج3.ص205.
10-الفقه علی المذهب الخمسه.ج1.ص79.
11-تفسیر نمونه,ج12.ص221.
12-فخر رازی.تفسیر کبیر.ج21.ص27.
