موضوع: چرا نفس بدترين دشمن انسان است؟

براي مقابله با شبهات و رسيدن به يقين، غير از مطالعه و تحقيق، چه راههايي وجود دارد؟

جواب:

تحقيق و مطالعه، تنها نيمه راه است و نيمه باقي، به عمل انسان وابسته است؛ يعني انسان بايد هم محقق و هم متحقق باشد. محقق كسي است كه از نظر علمي عميقاً تحقيق كرده و مطالب را براي خود حل كرده است؛ ولي متحقق كسي است كه به آنچه فهميده، باور دارد و به آن عمل مي‏كند. اگر كسي عالم محض بود و حرفهاي متقن و محكم داشت؛ ولي به آن ايمان نداشت يا به علم خود بي‏باور بود و به حقايقي كه برايش مكشوف شده، عمل نكرد، كم كم دُچار شك و شبهه مي‏شود.

خداوند در قرآن كريم با تعبيري لطيف درباره فرعون فرموده است:

﴿وَجَحدُوا بِها وَ اسْتيقنتها أنفُسُهُمْ ظُلماً وَ عُلُوّاً﴾.[1]

موساي كليم(عليه‌السلام) هم طبق آيات قرآن به فرعون فرمود:

﴿لَقَدْ علمتَ ما أنزلَ هؤلاءِ إلاّربُّ السَّمواتِ و الأرض﴾[2]؛

تو خود مي‏داني كه اينها را كسي جز خداي آسمانها و زمين نفرستاده است. با اين همه فرعون به اين علم خود باور نداشت.
فهم و باور، دو چيز متفاوت است: فهم در اختيار ما نيست؛ ولي باور در اختيار ماست. با فكر كردن، مطالعه يا تحصيل، علمي براي ما حاصل مي‏شود و پس از آن ديگر نمي‏توانيم بگوييم كه من نمي‏خواهم بفهمم. در فهم انسان اراده دخيل نيست؛ امّا در باور اراده دخيل است؛ يعني انسان پس از آنكه چيزي را فهميد، مي‏تواند به آن باور داشته يا نداشته باشد. در بحث ميان دو نفر، گاهي با اينكه يكي مسئله حق را براي ديگري روشن مي‏كند، ديگري زير بار نمي‏رود؛ يعني نفس به قدري شرور است كه مي‏تواند در برابر 2*2=4 بايستد و بگويد: من باور نمي‏كنم، با اينكه فهميده است.
براي اينكه به ويروس دروني «شك و شبهه» مبتلا نشويم، بايد به آنچه فهميده‏ايم، باور داشته باشيم و به آن عمل كنيم. تا عمل در كار نباشد، يقين حاصل نمي‏شود. بهترين راه براي نجات از گزند شبهه اين است كه به آنچه فهميديم، عمل كنيم.

پی نوشت:
[1] ـ سوره نمل، آيه 14.
[2] ـ سوره اسراء، آيه 102.