حسن بصری یكی از دانشمندان بزرگ اسلام، در قرن اول هجری است، كه دستگاه حكومت بنی‌امیه از چهره مذهبی او برای توجیه جیانت خود فراوان استفاده می‌نموده.

در زمان حكومت امام علی ـ علیه‌السّلام ـ حسن بصری جوانی نورس بود. پس از پایان جنگ جمل و فتح بصره به دست ارتش امام، هنگامیكه امام در میان هیاهوی مردم و موج جمیعت وارد بصره می‌شد، درلابلای مردم، جوانی را دید كه قلم و لوحی در دست دارد و چیزهائی را كه امام می‌گوید یادداشت می‌كند، حضرت با آواز بلند او را صدا زد كه: چه می‌كنی؟

حسن پاسخ داد: آثار شما را یادداشت می‌كنم، تا پس از شما برای مردم بازگو كنم.

امام در اینجا جمله‌ای فرمود كه جالب و قابل توجه است، فرمود: «اما ان لكل قوم سامریا و هذا سامری هذه الامه الانه لایقول لامساس و لكنه یقول لا قتال؛ مردم آگاه باشید كه هر ملتی یك سامری دارد كه با تزویر خود و با چهره مذهبی خویش، جامعه را از مسیر واقعی خود منحرف می‌كند و این (حسن بصری) سامری این امت است، و تنها تفاوتش با سامری زمان موسی ـ علیه‌السّلام ـ این است كه بگر او می‌گفت: (لامساس) كسی با من تماس نگیرد[1] و این می‌گوید: (لاقتال) مبارزه با حكومت جنایتكار بنی امیه غلط است»[2].