موضوع: استغفار و توبه

استغفار و توبه

1- در محضر علی علیه السلام کسی جمله ی « اَستَغفِرُوااللهَ رَبّی وَ اَتُوبُ اِلَیهِ» را بر زبان آورد، آن حضرت فرمودند: مادر به عزایت بنشیند آیا می دانی که استغفار چیست؟ استغفار مرتبه ی بلند پایگان است،این کلمه دارای شش معنی است : نخست آنکه آدمی از کار و کرده ی خود پشیمان شده باشد ،دوم آنکه مصمم شود که دیگر به کردار بد گذشته باز نگردد ، سوم آنکه حقوقی که از مردم بر ذمّه دارد ادا کنـــــد و پاک و صاف به ملاقات خداوند رود،چهارم آنکه واجباتی که عمل نکرده و تباه و ضایع ساخته بنحو شایسته به انجام رساند، پنچم آنکه گوشتی که از حرام بر بدن تو روییده باشد با ریاضت وعبادت مانند روزه و بیداری شب ،آن را آب کنی تا مجدداً گوشت برویدو ششم به جسم و بدن خود سختی عبـــادت را بچشانی چنانکه به او شیرینی گناه و معصیت را چشانده ای.
2- امام علی علیه السلام فرمودنـــد: دو چیز در زمین امان از عذاب خداوند بود یکی از آن دو برداشته شد، پس دیگری را در یابید و بدان چنگ زنید ، امّا آن امانی که برداشته شد رسولخدا صلی الله علیه وآله وسلّم بود وامان باقی مانده استغفار کردن است.
3- امام علی علیه السلام فرمودند: در شگفتم از کسی که می تواند استغفار کند و ناامید است.
4- امام علی علیه السلام فرمودند: عمری که خدا از فرزند آدم پوزش را می پذیرد شصت سال است.
5- پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله وسلّم فرمودند: توبه کار سه علامت دارد: اول از گناه دوری جوید، دوم در طلب علم بکوشد و سوم به گناه سابق بر نگردد چنانکه شیر به پستان بر نگردد.
6- زراره گوید: شنیدم از حضرت صادق علیه السلام که فرمودند:بنده چون گناهی کنداز بامداد تا شب مهلت دارد پس اگر آمرزش خواست بر او نوشته نشود.
7- امام صادق علیه السلام فرمودند: هر کس گناهی کند هفت ساعت از روز درباره آنها به او مهلت دهند ، پس اگر سه بار گفت: «اَستَغفِرُوااللهَ الَّذی لَا اِلهَ اِلاَّ هُو اَلحَیِّ القُیُّوم» آن گناه بر او نوشته نشود.

8- امام صادق علیه السلام فرمودند: بنده مومن چون گناهی کند خداوند او را هفت ساعت مهلت دهد پس اگر از خدا آمرزش خواست چیزی بر او نوشته نشود و اگر این ساعتها گذشت و آمرزش نخواست یک گناه بر او نوشته شود و همانا مومن پس از بیست سال به یاد گناهش افتد تا از خدا آمرزش خواهد و خدا گناهانش را بیامرزد و کافر همان ساعت آن را فراموش کند.
9- امام باقر علیه السلام فرمودند: توبه پشیمانی است و بس.
10- امام باقر علیه السلام فرمودند: کسی که بعد از نماز صبح هفتاد مرتبه استغفار کند خداوند او را بیامرزد اگر چه در آن روز هفتاد هزار گناه کرده باشد و کسی که از هفتاد هزار بیشتر گناه بکند خیری در او نیست و در روایتی دیگر هفتصد گناه .
11- رسولخدا صلی الله علیه وآله وسلّم فرمودند: توبه زیباست واز جوان زیباتر است.
12- رسولخدا صلی الله علیه وآله وسلّم فرمودند: به راستی خداوند جوان توبه کننده را دوست دارد.
13- امام علی علیه السلام فرمودند: کسی که توفیق توبه یافت از پذیرفته شدن آن محروم نگردد.
14-امام علی علیه السلام فرمودند: کسی که توبه ی خود را به تأخیر اندازد در معرض بزرگ ترین خطر یعنی یورش و هجوم مرگ قرار دارد.
15- رسولخدا صلی الله علیه وآله وسلّم فرمودند: خداوند بیشتر از نازایی که صاحب فرزند شود و یا گم کرده ای که گم شده اش را بیابد و یا تشنه ای که بر آب وارد شود از توبه ی بنده شادمان می شود.
16- امام علی علیه السلام فرمودند:اگر مرتکب گناه شدی به سرعت آن را با توبه نابود کن.
17- امام صادق علیه السلام فرمودند: کسی که از گناه توبه کند همانند کسی است که گناه ندارد[گناهش پاک می شود] ولی کسی که استغفار می کند و به گناه خود ادامه می دهد همانند کسی است که خدا را به ریشخند گرفته و مسخره می کند .....

18- امام صادق علیه السلام فرمودند: کسی که بر گناه پا بر جا است ولی استغفار از آن می کند همچون مسخره کننده است.
19- امام رضا علیه السلام فرمودند: داستان استغفار داستان برگ درختی است که حرکت کند و برگها بریزد و کسی که از گناهی استغفار می کند ولی آن را انجام می دهد همانند کسی است که پروردگار خود را مسخره کرده است.
20- از امام علی علیه السلام روایت شده که فرمودند: کسی که توبه کند خــــداوند توبه ی اورا می پذیرد و به اعضای بدن او فرمان می رسد که گناهانی را که بوسیله ی آنها انجام داده پنهان کنند و به مکانهایی که در آن به گناه آلوده شده است دستور داده می شود که گناه او را فاش نسازد و فرشتگان نگهبان ، گناهانی که نوشته اند فراموش کنند.
21- امام صادق علیه السلام از پدرانش از رسولخدا صلی الله علیه وآله وسلّم روایت کرده که فرمودند: خدارا از روزی خـــود افزونهایی است که آنها را به هر کس که بخواهــد کرامت می کند و خداونـــــــد توبه ی خویش را در سحرگاهان و شامگاهان بر کسی که در شب و یا در روز گناه کرده است ارزانی داشته ، که آیا توبه می کند تا از گناه وی در گذرد و او را بیامرزد.
22- رسولخدا صلی الله علیه وآله وسلّم فرمودند: هرکس از مومنان گناهی کند از صبحگاه تا شب مهلتش دهند تا اگر استغفار کرد براو ننویسند و نیز فرمود: براستی که مومن چنین کند پس از بیست سال واندی خداوند گناهانش را به یادش آورد تا از آن استغفار کند و خدا بیامرزد.
23- رسولخـدا صلی الله علیه وآله وسلّم فرمودند: زبانهای خود را به استغفار عادت دهید که براستی خـدای تعالی استغفار را به شما یاد نداده جز اینکه می خواسته شما را بیامرزد.
24-رسولخدا صلی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: براستی که برای دلها زنگاری است همانند زنگار مس، پس آنهارا با استغفار جلا دهید و پاک کنید.
25- امام باقر علیه السلام به محمدبن مسلم فرمودند:ای محمد بن مسلم ،گناهان مومن که از آن توبه کند برای او آمرزیده است و باید برای آینده ی پس از توبه وآمرزش، کار کند هرآینه بخدا سوگند این فضیلت نیست مگر برای اهل ایمان .عرض کردم پس اگر بعد از توبه و استغفار از گناهان ،باز گناه کند و دوباره توبه کند[چگونه است] فرمودند:ای محمد بن مسلم آیا باور داری که بنده ی مومن از گناه خود پشیمان شود واز آن آمرزش خواهد و توبه کند و خداوند توبه اش را نپذیرد؟ عرض کردم [اگر] چندبار این کار را کرده گناه کند پس توبه کند واز خدا آمرزش خواهد[این چگونه است]فرمـــود: هر آنکه مومن به استغفار و توبه باز گردد خداونــــد نیز به آمرزش او بر گردد [وگناهش را بیامرزد] پس مبادا تو مومنان رااز رحمت خدا مأیوس و نومید سازی.

26- امام علی علیه السلام فرمودند: خود را با استغفار معطّر و عطرآگین کنید تا بوهای بد و تعفّن گناهان ، شما را رسوا نکند.
27- امام رضا علیه السلام از رسولخدا صلی الله علیه وآله وسلّم روایت کرده که فرمودند: کسی که خداوند به او نعمتی عطا فرمود حمد خدا را بجای آورد و کسی روزیش سخت می رسد استغفار به درگاه خدا کند و کسی که چیزی او را غمگین کند « لَاحَولَ وَ لَا قُوُّةُ اِلّا بِاللهِ اَلعَلیِّ العُظیم» گوید.
28- امام علی علیه السلام فرمودند: استغفار روزی را زیاد می کند.
29- رسولخــدا صلی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: کسی که زیاد استغفار کند خداوند از هر اندوهی برایش گشایشی فراهم کند و از هر تنگنایی راه خروجی واز جایی که گمان ندارد روزیش دهد.
30-امام صادق علیه السلام از پدرانش از رسولخـدا صلی الله علیه وآله وسلّم روایت کرده که فرمودند: بهترین عبادت، ذکر«لُااِلهَ اِلاّاللهُ وَلَا حَولَ وَلَاقُوَّةَ اِلّابِاللهِ»است و بهترین دعا استغفاراست سپس رسولخــــدا آیه ی19سوره ی محمد را خواند که خدا می فرماید:«بدان که معبودی جز خدا نیست وبرای گناهانت استغفار کن».
31- امام علی علیه السلام فرمودند: توبه رحمت حق را به زمین نازل گرداند. و نیز فرمود: توبه دلها را پاک سازد و گناهان را بشوید.و فرمود: توبه پاک کننده ی [گناه] است. و فرمود: دین ندارد آن کس که توبه را به تأخیر اندازد.
32- امام علی علیه السلام فرمودند: جز این نیست که شخص زیرک کسی است که اگر بدی کرد توبه کند و اگر گناه کرد پشیمان شده و توبه کند.
33- امام علی علیه السلام فرمودند:استغفار با اصرار بر گناه خود گناه تازه ای است.
34- یکی ازامام علی علیه السلام پرسید توبه ی نصوح چیست؟ فرمودند: پشیمانی دل ،استغفار زبان و تصمیم بر ترک آن.
35- پیامبر صلی الله علیه وآله و سلّم فرمودند: هر که استغفار کند خدا برای او از هر غمی گشایش و از هر تنگنایی مفری پدیدآرد و او را از جایی که انتظار ندارد روزی دهد.
36- پیامبر صلی الله علیه وآله و سلّم فرمودند: هر که استغفار کند برگناها ن اصرار نکرده و اگر در یک روز هفتاد بار به گناه باز گردد.
37- پیامبر صلی الله علیه وآله و سلّم فرمودند: هر دردی را دوایی است و دوای گناهان آمرزش خواستن است.
38- پیامبر صلی الله علیه وآله و سلّم فرمودند:اگر آنقدر خطا کنید که خطایتان به آسمان برسد و پس توبه کنید خدا توبه ی شما را می پذیرد.
39- امام صادق علیه السلام فرمودند: هر که بدی [گناهی] کند تا هفت ساعت از روز مهلت دارد پس اگر [در این مدت] سه مرتبه گفت:«اسغفرالله الذی لا اله الا هوالحی القیوم واتوب الیه » بر او نوشته نشود.

40 - امام صادقعلیه السلام فرمودند: همانا مومن گناهی کند وپس از بیست سال به یادش آید واز خدا راجع به آن گناه آمرزش خواهد و خداوند برایش بیامرزد و هر آینه [خداوند] به یادش اندازد تا برایش بیامرزد و همانا کافـــــر گناهی کند و همان ساعت آنرا فراموش کند.
.41- امام صادق علیه السلام فرمودند: هیچ مومنی نیست که در شبانه روز چهل گنـاه کبیره کند وبا پشیمانی بگوید:«اَستَغفِرُاللهَ الَّذی لَا اِلهَ اِلاّ هُوَالحَیُّ القَیُّومُ وَ بَدیعُ السَّمواتِ وَ الَارضِ ذوُالجَلالِ وَالِاکرامِ وَاَسئَلُهُ اَن یُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍوَآلِ مُحَمَّدٍ اَن یَّتُوبُ علی» جز اینکه خدای عزّوجلّ گناهش را بیامرزد و کسی که از چهل گناه کبیره در روز انجام دهد خیری در او نیست.
42- امام صادق علیه السلام فرمودند: هرکس روزی صدبار بگوید«استغفرالله» خدای عزّوجلّ برای او هفتصد گناه بیامرزد و در آن بنده ای که هفتصد گناه کند خیری نیست.
43- پیامبر صلی الله علیه وآله و سلّم فرمودند: همه فرزندان آدم خطا کارند و بهترین خطاکاران توبه گرانند.
44- پیامبر صلی الله علیه وآله و سلّم فرمودند: از خدا بخشش بخواهید زیرا که من هر روز صد بار از او بخشش می خواهم.
45- پیامبر صلی الله علیه وآله و سلّم فرمودند:از لوازم سعادت مرد این است که زندگانی او دراز شود و خداوند توبه را نصیب او کند.
46- امام رضا علیه السلام فرمودند: هر کس استغفار کند در ماه شعبان هفتاد مرتبه حق تعالی گناهان او را بیامرزد اگر چه به عدد ستارگان باشد.
47- امام رضا علیه السلام از پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله و سلّم روایت کرده که فرمودند: پناه ببرید از غلبه ی حزن یعنی چون سختی روی دهد به خدا توبه کنید تا آن را دفع کند.
48- امام رضـا علیه السلام از پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله و سلّم روایت کرده که فرمودند: توبه کننده ی گناه مانند کسی است که گناهی بر او نیست.
49- امام علی علیه السلام فرمودند: توبه گناهان را محو می کند. و نیز فرمود: توبه داروی گناهان است. و فرمود: توبه از نظر پاداش بزگتر واز نظر ثواب سریع تر خواهد بود. و فرمود: توبه کن تا روزی به تو داده شود.
50- امام علی علیه السلام فرمودند:اسلحه ی گناهکار توبه است. و نیز فرمود: در شگفتم از کسی که نومید گشته در صورتی که وسیله ی نجات را با خود دارد وآن استغفار و توبه است.
51- امام صادق علیه السلام از پیامبر صلی الله علیه وآله و سلّم روایت کرده که فرمودند: بهترین دعا استغفار است.
52-امام صادق علیه السلام از پیامبر صلی الله علیه وآله و سلّم روایت کرده که فرمودند: هرگاه بنده بسیار استغفار کند نامه ی عملش بالا رود در حالی که می درخشد.
53- امام صادق علیه السلام از پیامبرصلی الله علیه وآله و سلّم روایت کرده که فرمودند: استغفار و گفتن «لااله الاّ الله» بهترین عبادت است.
54- ازامام باقرعلیه السلام روایت شده که فرمودند:اگر آدم ابوالبشر مرتکب ترک اولی نشده بود هیچگاه مومن ترک اولایی را مرتکب نمی شد و اگر خدایتعالی توبه ی آن حضرت را قبول نفرموده بود توبه ی هیچ کس قبول نمی گردید.

55- از پیامبراکرم صلی الله علیه وآله و سلّم روایت شده که فرمودند: فراوان استغفار کنید زیرا خداوند استغفار را به شما نیاموخت مگر برای این که می خواست شما را بیامرزد.
56- از امام صـادق علیه السلام روایت شده که فرمودند: ادامه دهنده ی گناه درحال استغفار از آن چون کسی خواهد بود که خدا را مسخره می کند.
57- از پیامبراکرم صلی الله علیه وآله و سلّم روایت شده که فرمودند: همانا خداوند متعال سه صدا را دوست دارد: صدای خروس و صدای خواننده ی قرآن و صدای آنان که در سحرگاه درخواست آموزش می نمایند.
58- از پیامبراکرم صلی الله علیه وآله و سلّم روایت شده که فرمودند: هیچ دعایی بالاتر از استغفار و طلب آمرزش از خدا نیست.
59- از امام صادقعلیه السلام روایت شده که فرمودند: هرکس هفتاد بار از خدا بعد از نماز عصر روز جمعه در خواست آمرزش کند و بگوید «استغفرالله واتوب الیه» خدا گناه گذشته اش را خواهد آمرزید و او را در آینده از ارتکاب گناهش نگه خواهد داشت واگر گناهی مرتکب نشده است گناه پدرومادرش را خواهد آمرزید.
60- از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمودند: هرکس گناهی مرتکب شود از صبح تا شب به او مهلت داده شود، پس اگر درآن هنگام درخواست آمرزش کند براو نوشته نخواهدشد.
61- از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمودند: درهای بلا را با استغفار کردن ببندید.
62- از امام علی علیه السلام روایت شده که فرمودند:اگر مردم آنگاه که مرتکب نافرمانی خدا می شدند بازگشت می نمودند و درخواست آمرزش می کردند هرگز عذاب نمی شدند و به هلاکت و نابودی نمی افتادند.
63- ازامام صادق علیه السلام روایت شده که فرمودند: همانا خدای بزرگ به توبه ی بنده ی مومنش آنچنان شاد می شود که یکی از شما از یافتن گمشده اش شاد می شود.
64- امام موسی کاظم علیه السلام فرمودند: محبوب ترین بندگان همان رو آورندگان بسوی خداوند و توبه کنندگان است.
65- امام علی علیه السلام فرمودند: بنده ای نیست که گناهی مرتکب گردد مگر این که خــدا به او هفت ساعت مهلت می دهد که اگر توبه کند چیزی بر او نوشته نگردد.
66- امام باقرعلیه السلام فرمودند: همانا مردگناه خودرابعدازبیست وهفت سال به یاد می آورد واین نیست مگر برای این که از خدا در خواست آمرزش کند تا اورابیامرزد.
67- ا زپیامبراکرم صلی الله علیه وآله و سلّم روایت شده که فرمودند: توبه کننده اگر آثار توبه در او نمایان نباشد توبه کننده نخواهد بود.

68- امام صـادقعلیه السلام فرمودند: آنگاه که سایه ها بر گشتند و بادها وزیدن گرفتند باید بهترین داوری رااز خدای بزرگ درخواست کنید چه آن هنگام به بازگشت بخدا اختصاص دارد.
69- پیامبر صلی الله علیه وآله و سلّم فرمودند: کسی که فراوان استغفار کند خدای بزرگ او را از هر اندوه آسوده و از هر تنگی رها سازد واز جایی که تصوّر نمی کند روزیش را برساند.
70- امام صادق علیه السلام فرمودند: کسانی که به سبب گناهان عمرشان کوتاه شده و می میرند بیشتر ند از کسانی که با اجل مقدّرشان می میرند.
71- امام صادقعلیه السلام فرمودند: توبه ی نصوح که خداوند به آن امر فرموده، روزه گرفتن در روزهای چهـــار شنبه و پنجشنبه و جمعه است.
72- امام صادق علیه السلاماز پیامبر صلی الله علیه وآله و سلّم روایت کرده که فرمودند: خوشا بحال کسی که در روز قیامت در نامه ی عملش زیر هر گناهی یک «استغفرالله» ثبت شده باشد.
73- امام صادق علیه السلام فرمودند: چون گناه بنده زیاد گردد [وخداوند بخواهد اورا پاک کند] و چیزی از کردار[نیک] نداشته باشد که آنرا جبران کند و کفاره ی آنها شود او را به اندوه گرفتار سازد تا کفاره ی گناهانش گردد.
74- امام باقرعلیه السلام فرمودند:پیوسته غم وانده گریبان گیر مومن باشد تا برای او گناهی بجا نگذارد.
75- امام حسین علیه السلام فرمودند: از عذر خواهی بپرهیز زیرا مومن گناه نمی کند تا عذر بخواهد ومنافق هر روز گناه وعذر خواهی می کند.

پی نوشت:
استغفاروتوبه

1- ارشادالقلوب دیلمی ص190 2- حکمت 88 3- همان 87
4- همان 326 5- نصایح ص117 6- کافی ج4ص170
7- همان 8- همان 9- خصال ج1ص19
10- همان ج2ص703 11- کنزالعمال ج15ص896 12- همان ج4ص209
13- غررالحکم ج1ص174 14- همان 15- کنزالعمال ج4ص205
16- تحف العقول ص81 17- مکارم الاخلاق ص361 18- بحارالانوارج6ص36
19- همان ج93ص285 20- ثواب الاعمال ص453 21- همان 454
22- بحارالانوارج93ص281 23- همان ص283 24- همان ص284
25- کافی ج4ص167 26- بحارالانوارج6ص22 27- عیون الاخبار الرضا ص351
28- بحارالانوارج93ص277 29- جامع الاخبار ص67 30- محاسن برقی ص291
31- غررالحکم ج1ص173 32- همان ج2ص252 33- تحف العقول ص250
34- همان ص232 35- نهج الفصاحه ص601ح2941 36- همان ص533ح2571
37- همان ص477ح2253 38- همان ص490ح2313 39- کافی ج4ص171
40- همان ص172 41- همان 42- همان ص173
43- نهج الفصاحه ص456ح2149 44- همان ص238ح1187 45- همان ص184ح912
46- عیون الاخبار الرضا ص264 47- همان ص371 48- همان ص391
49- غررالحکم ج2ص251 50- همان ص252 51- کافی ج4 ص265
52- همان ص266 53- همان ص267 54- علل الشرایع ص189
55- مجموعه ی ورّام ج1ص5 56- همان ص18 57- مستدرک ج2ص351
58- همان ج1ص381 59- همان ص428 60- مکارم الاخلاق ص314
61- مستدرک ج1ص387 62- همان ج2ص346 63- کافی ج4ص169
64- جامع السعاده ج3ص66 65- مستدرک ج2ص347 66- همان ص35
67- انوارالنعمانیه ج3ص150 68- مستدرک ج1ص190 69- سفینة البحارج2ص322
70- همان ج1ص488 71- وسایل الشیعه باب 86 72- ثواب الاعمال ص418
73- کافی ج4ص180 74- همان ص182 75- بحارالانوارج78ص120