موضوع: سوره ماعون [107]

سوره ماعون [107]

اين سوره در «مكّه» نازل شده و داراى 7 آيه است‏.

محتوا و فضيلت سوره:
در اين سوره صفات و اعمال منكران قيامت در پنج مرحله بيان شده، كه آنها به خاطر تكذيب اين روز بزرگ چگونه از «انفاق» در راه خدا، كمك به «يتيمان» و «مسكينان» سرباز مى‏زنند، و چگونه در مورد «نماز» مسامحه كار و ريا كارند، و از كمك به «نيازمندان» روى گردانند؟

در فضيلت تلاوت اين سوره در حديثى از امام باقر عليه السّلام آمده است كه:
«هر كس اين سوره را در نمازهاى فريضه و نافله‏اش بخواند خداوند نماز و روزه او را قبول مى‏كند، و او را در برابر كارهائى كه در زندگى دنيا از او سر زده است مورد محاسبه قرار نمى‏دهد».

در شأن نزول اين سوره بعضى گفته‏اند: در باره «ابو سفيان» نازل شده كه هر روز دو شتر بزرگ نحر مى‏كرد، و خود و يارانش از آن استفاده مى‏نمودند اما روزى يتيمى آمد و تقاضاى چيزى كرد او با عصايش بر او زد و او را دور كرد.

بسم الله الرحمن الرحيم به نام خداوند بخشنده بخشايشگر

(آيه 1)- اثرات شوم انكار معاد: در اين سوره نخست پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله را مخاطب قرار داده، و اثرات شوم انكار روز جزا را در اعمال منكران بازگو مى‏كند، مى‏فرمايد: «آيا كسى كه روز جزا را پيوسته انكار مى‏كند ديدى»؟! (ا رايت الذى يكذب بالدين).

منظور از «دين» در اينجا «جزا» يا «روز جزا» ست، و انكار روز جزا و دادگاه بزرگ آن، بازتاب وسيعى در اعمال انسان دارد كه در اين سوره به پنج قسمت از آن اشاره شده است.

(آيه 2)- سپس بى‏آنكه در انتظار پاسخ اين سؤال بماند مى‏افزايد: «او همان كسى است كه يتيم را با خشونت مى‏راند»! (فذلك الذى يدع اليتيم).

(آيه 3)- «و (ديگران را) به اطعام مسكين و مستمند تشويق نمى‏كند» (و لا يحض على طعام المسكين).

(آيه 4)- در سومين وصف اين گروه، مى‏فرمايد: «پس واى بر نمازگزارانى كه ...» (فويل للمصلين).

(آيه 5)- «در نماز خود سهل‏انگارى مى‏كنند» (الذين هم عن صلاتهم ساهون).
نه ارزشى براى آن قائلند، و نه به اوقاتش اهميتى مى‏دهند، و نه اركان و شرائط و آدابش را رعايت مى‏كنند.

(آيه 6)- در چهارمين مرحله به يكى ديگر از بدترين اعمال آنها اشاره كرده، مى‏فرمايد: «همان كسانى كه ريا مى‏كنند» (الذين هم يراؤن).

جامعه‏اى كه به رياكارى عادت كند، نه فقط از خدا و اخلاق حسنه و ملكات فاضله دور مى‏شود، بلكه تمام برنامه‏هاى اجتماعى او از محتوا تهى مى‏گردد، و در يك مشت ظواهر فاقد معنى خلاصه مى‏شود، و چه دردناك است سرنوشت چنين انسان، و چنين جامعه‏اى!

(آيه 7)- و در آخرين مرحله مى‏افزايد: «و ديگران را از ضروريات زندگى منع مى‏كنند» (و يمنعون الماعون).

مسلما يكى از سر چشمه‏هاى تظاهر و رياكارى عدم ايمان به روز قيامت، و عدم توجه به پاداشهاى الهى است، و گر نه چگونه ممكن است انسان پاداشهاى الهى را رها كند و رو به سوى خلق و خوشايند آنها آورد؟
«ماعون» از ماده «معن» به معنى چيز كم است، و منظور از آن در اينجا اشياء جزئى است كه مردم مخصوصا همسايه‏ها از يكديگر به عنوان عاريه يا تملك مى‏گيرند، مانند مقدارى نمك، آتش (كبريت) ظروف و مانند اينها.

بديهى است كسى كه از دادن چنين اشيائى به ديگرى خوددارى مى‏كند آدم بسيار پست و بى‏ايمانى است، يعنى آنها به قدرى بخيلند كه حتى از دادن اين اشياء كوچك مضايقه دارند.

پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله فرمود: «كسى كه وسائل ضرورى و كوچك را از همسايه‏اش دريغ دارد خداوند او را از خير خود، در قيامت منع مى‏كند، و او را به حال خود وا مى‏گذارد، و هر كس خدا او را به خود واگذارد، چه بد حالى دارد؟»

«پايان سوره ماعون»