موضوع: فصل هشتم: توبه و پاكسازى‏

2- شرائط صحت و كمال توبه‏

شخصى براى خودنمايى در محضر على عليه السلام گفت: «أستغفر اللّه» على عليه السلام به او فرمود: مادرت به عزايت بنشيند آيا مى‏دانى استغفار (تنها به زبان نيست و) از درجه اعلى است؟ سپس فرمود:

استغفار و توبه داراى شش ركن است:
1- پشيمانى از گناهان قبل. 2- تصميم بر ترك گناه. 3- اداى حق مردم. 4- اداى حق الله. 5- ذوب شدن گوشت بدن كه از غذاى حرام روييده شده با حزن و اندوه. 6- بدن سختى طاعت خدا را بچشد همانگونه كه‏ شيرينى گناه را چشيده است. «1» در اين هنگام بگو: «أستغفر اللّه». «2»

امام سجاد عليه السلام فرمودند:
«انّما تَوبَة، العَمل و الرُّجوع عن الامر و ليستِ التَّوبة بِالكَلام» «3»
«توبه يعنى كار شايسته و بازگشت از انحراف، نه لقلقه‏ى زبان.»

يكى ديگر از شرايط توبه، جبران ضايعات گناه است.
قرآن در اين باره مى‏فرمايد:
«الّا الَّذينَ تابُوا مِن بَعدِ ذلِك وَ اصْلحوا»
«مگر كسانى كه بعد از اين توبه كنند و به اصلاح و جبران بپردازند.»

جمله «و اصلحوا» بيانگر اين است كه شرط مهم توبه اصلاح و جبران ضايعات گناه است.

يكى ديگر از شرايط كمال توبه اقرار به گناه است، تا آنجا كه امام باقر عليه السلام فرمودند:
«و اللّه ما ينجو من الذّنب الّا من اقربه»
«سوگند به خدا از گناه نجات پيدا نمى‏كند، مگر كسى كه به گناه اعتراف كند.» «4»

و حضرت على عليه السلام مى‏فرمايد:
«المُقرّ بالذَّنبِ تائِب» «5»
«اعتراف كننده به گناه، توبه كننده است.»
__________________________________________________
(1). از علامه مجلسى قدس سره نقل شده كه چهار ركن اول شرايط صحت توبه است، و دو ركن بعد دو شرط كمال توبه مى‏باشد
(2). نهج البلاغه، حكمت 417
(3). كشف الغمه، ج 2 ص 313
(4). وسائل الشيعه، ج 11 ص 347
(5). مستدرك الوسائل، ج 2 ص 345