موضوع: شرح زيارت آل يس

امام زمان(عج) ؛ حاكم شب و روز

﴿السَّلامُ عَلَيْكَ حِينَ تُصْبِحُ وَ تُمْسِي﴾

سلام بر تو هنگامي كه صبح مي‌كني و هنگامي كه شب مي‌نمايي!

راستي؛ آن‌كس كه سراسر قلبش توجه به حق است و از حق نور مي‌گيرد، صبح و شامش چگونه مي‌گذرد؟ تمام گنج‌هاي معنوي عالم يكپارچه در قلب اوست، با سلام به اوست كه به همه حقيقت، سلام كرده‌اي، به او مي‌گويي:

در كعبه كوي تو هر آن‌كس كه درآيد

از قبله ابروي تو درعين نماز است

خوشا به حال كسي كه در سوز و گداز چنين انساني است!وقتي به صبح و شام‌كردن او سلام مي‌كني. قصه سوز دل خود را با محبوب آرماني و الهي خود در ميان مي‌گذاري، نمي‌داني به كدام وجه مبارك او نظر كني، چراكه:

شرح شكن زلف خَم اندر خَم جانان

كوته نتوان كرد كه اين قصه دراز است

چه مي‌توان گفت، جز اين‌كه بگويي:«السَّلامُ عَلَيْكَ حِينَ تُصْبِحُ وَ تُمْسِي» سلام بر تو كه تمام وجودم را يك چشم كرده‌ام و همة چشمم را به قلب سپرده‌ام و چشم قلب را از همه بركنده و بازداشته‌ام، تا به جمال تو باز كنم. يعني:

بر دوخته‌ام ديده چو باز، از همه عالم

تا ديدة من بر رخ زيباي تو باز است

و در اين نظر كردن به تو، شب و روز نمي‌شناسم، شب و روزم سلام است به شب و روز تو، اي شاه انجمن دلبران!

هر بامداد روي تو ديدن حيات ما است

امروز روي خوب تو جانا چه دلرباست

هر روز در جمال تو خود لطف ديگري است

امروز هر چه عاشق شيدا كند سزاست

امروز آن كسي كه مرا، دي بداد پند

چون رويِ تو بديد ز من عذرها بخواست

صد چشم وام خواهم تا در تو بنگرم

اين وام ازكه خواهم وآن چشم خود كراست

عرضه مي‌داري؛ سلام بر تو هنگامي كه صبح مي‌كني و هنگامي كه شب مي‌نمايي و سراسر وجودت توجه به حق است، سلامي مي‌كنم با هزاران اميد، اميد به لبيكي از جنس همان حالاتي كه صاحب اصلي آن تو هستي.

اي خنك چشمي كه آن گريان اوست

اي همايون دل كه آن بريان اوست

چرا كه او صاحب «وقت» است و ديگر شب و روز نيستند كه بر حالات او حكومت مي‌كنند، بلكه اوست كه با حالات توحيدي خود بر شب و روز حاكم است. پس سلام بر او در تمام شب و روزش كه شب و روز واقعي، شب و روزي است كه او دارد.

امام زمان؛ معني شب و روز

﴿السَّلامُ عَلَيْكَ فِي اللَّيْلِ إِذَا يَغْشَي وَ النَّهَارِ إِذَا تَجَلَّي﴾

سلام برتو آن هنگام كه شب در اوج تاريكي قرار مي‌گيرد و هنگامي كه روز در اوج روشنايي، خود را مي‌نماياند.

مگر مي‌توانم يك لحظه از تو چشم بردارم، آن وقت به كجا چشم بگشايم؟!
سوخته عبوديت حق! مگر مي‌شود در سراسر روزگار جز به انسان كامل يعني صاحبِ عصر نظر كند.

اي مجلسيان، سوز دل حافظ مسكين
از شمع ‌بپرسيد كه در سوز و گداز است

كسي كه مي‌خواهد از جهنّم اَنانيّت خارج شود، مي‌داند كه بايد در سراسر روزگارش چشم بر آن حضرت بيندازد، و در اين توجّه، روز و شب نشناسد و بداند با گوشه چشم اوست كه اين انانيت به بي‌نام و نشاني تبديل مي‌شود و خواهد گفت:

خم ‌ِابروي تو بود و كف مينوي تو بود
كه به يك جلوه ز من نام و نشان يك جا برد

حجاب اَنانيّت و توجه به خود، غليظ‌ترين حجاب‌هاست و براي رهايي از آن يك راه بيشتر نيست و آن مددِ خم ابروي آن كسي است كه سراسر وجودش بندگي است و اصلاً انانيتي ندارد.
آري؛ با اين سلام‌ها خواستي سر رشته ارتباط با آن حضرت نگسلد تا او نيز از عنايات خودش ما را محروم نگرداند كه گفت:

گرت هوا است كه معشوق نگسلد پيوند
نگاه دار سر رشته تا نگه دارد

شب مي‌خواهد با همة تاريكي بيايد، بيايد، روز مي‌خواهد با همة روشنايي برود، برود، در تمام اين اوقات سلام بر تو، اي آرزوي دل و اي آرمان بلند انسانيت! اگر تو بر ما نظر نكني، بودن و نبودن روز و شب چه معنايي دارد؟

يا علي.

امام زمان ؛ حامل اسماء الهي

﴿السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْإِمَامُ الْمَأْمُونُ﴾

سلام بر تو اي امام امانت دار و امين!

مسلّم خداوند امانت‌هاي خاصي دارد كه هركس ظرفيت پذيرش آن را ندارد و تو امانت‌هاي خاص خداوند را در نزد خود داري.

در هر فرازي از اين زيارت، قلب ما را جهت مي‌دهند كه به كجا نظر كند و با چه معارفي به‌سر برد، در اين فراز نظر ما را به اماناتي مي‌اندازند كه در نزد آن حضرت هست و بايد آماده شد تا ما را از داشتن آن‌ها برخوردار كنند تا بتوانيم با اسماء خاص الهي، حضرت «الله» را عبادت كنيم،
ت
وجه و تمركز و دلدادگي به انسان كامل، شرط برخوردار شدن از نور اسماء الهي است كه در نزد ما به صورت بالقوه به امانت گذارده‌اند، و در اين رابطه امام جان جهان و حامل همة اسراري است كه خداوند بايد با بندگانش در ميان بگذارد،

و در همين رابطه كه خداوند به عنوان جامع جميع اسماء حُسني، مقصد اصلي جان انسان‌ها است، امام زمان نيز مقصد اصلي جان‌ها مي‌شود، چون قلب مبارك او محلّ تجليات تامّه اسماء الهي است و هماهنگي با رضا و خشم قلب مقدس او، راه نزديكي به آن امانات الهي است كه همان اسماء الهي باشد، اسمائي كه آينة نظر بر حق‌اند، نظر بر حق كه جانِ جانِ همه است.

پس سلام بر امامي كه وجود مقدسش حامل و امانت‌دار آينه‌هاي نمايش حق است. سلام بر امانت‌دار و امين اسماء الهي، اميد را بر مي‌انگيزاند تا ما از آن امانات محروم نگرديم.

ياعلي.

امام زمان؛ آرمان بلند انسان

﴿السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْمُقَدَّمُ الْمَأْمُولُ﴾

سلام بر تو اي افق آرز‌وشده!

مگر بنا نيست هر قومي اگر خواست در روزمرّگي‌ها نپوسد، به آرزويي سترگ، ولي واقعي توجه كند؟
و مگر نه اين است كه هرگاه قومي، اتكاء و باور خود را به آرزوي سترگ خود از دست داد و انسان مطلوب او از منظر زندگي‌اش رخت بربست، از حيثيت خويش تهي مي‌شود و با پوسته زندگي به‌سر خواهد برد و هر لحظه بايد آماده پذيرش مرگ و هلاكت باشد؟

پس اي امام! تو همان آروزي بزرگ، ولي دست‌يافتني هستي كه ما را از همه اين هلاكت‌‌ها مي‌رهاني و آنچنان حيّ و حاضري كه ما جرأت سلام‌كردن به تو را پيدا كرده‌ايم.
به ما گفته‌اند:

يك‌ چشم‌‌ زدن‌ غافل ‌از آن يار نباشيد
شايد كه نگاهي كند آگاه نباشيد

سلام بر تو كه هر آنچه ممكن است به طور منطقي در آرمان هر قومي باشد، در تو جمع است، خسارت‌ديده، آن‌هايي هستند كه تو را مدّ نظر خود ندارند.

ياعلي.

﴿السَّلامُ عَلَيْكَ بِجَوَامِعِ السَّلامِ﴾

سلام بر تو با همه آنچه در حقيقتِ سلام نهفته است!

حقيقت آن است كه نمي‌دانم با تو اي همه آرزوهايم! چه بگويم و ديگر به بهانه كدام يك از كمالاتت بر تو سلام كنم، پس بگذار در يك كلمه عرض كنم:
سلام بر تو با هر آنچه جا دارد كه بر تو سلام كنم!
سلام بر تو به جهت هر آنچه در شأن سلام هست و همة آن در تو است!

نه ماهي از آب خسته مي‌شود و نه من از سلام كردن به تو، چون ماهي بي‌آب لاشه مرده‌اي بيش نيست، و انسانيت انسان، بي‌انسان كامل قالب انسان است و نه خود انسان.
پس:

هركه او ماهي نباشد جويد او پايان آب
هركه او ماهي بود كي فكرت پايان‌كند؟

اي بقية‌الله‌اعظم! اي حجّت خدا!
مي‌خواهم نزديكي خود را به شما نشان دهم كه چون بيگانگان با من رفتار ننماييد، مي‌خواهم عقايد خود را به شما عرضه كنم تا مرا هم از اهل ديار خود بدانيد، در حالي‌كه مي‌دانم شما از ضمير من اطلاع كامل داريد.

ياعلي.

اظهار عقايد حق براي هم‌سنخي

پس: «أُشْهِدُكَ يَا مَوْلايَ» شما را گواه مي‌گيرم اي مولاي من! كه:

أَنِّي أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ وَ أَنَّ مُحَمَّدا عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ لا حَبِيبَ إِلا هُوَ وَ أَهْلُهُ وَ أُشْهِدُكَ يَا مَوْلايَ أَنَّ عَلِيّا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ حُجَّتُهُ وَ الْحَسَنَ حُجَّتُهُ

وَ الْحُسَيْنَ حُجَّتُهُ وَ عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ حُجَّتُهُ وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ حُجَّتُهُ وَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ حُجَّتُهُ وَ مُوسَي بْنَ جَعْفَرٍ حُجَّتُهُ وَ عَلِيَّ بْنَ مُوسَي حُجَّتُهُ

وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ حُجَّتُهُ وَ عَلِيَّ بْنَ مُحَمَّدٍ حُجَّتُهُ وَ الْحَسَنَ بْنَ عَلِيٍّ حُجَّتُهُ

اي مولاي من! بر قلب من بنگر كه من شهادت مي‌دهم به يگانگي خدا و يگانگي او را در تدبير، در همه عالم مي‌بينم و شهادت مي‌دهم به اين‌كه تنها حكم او بايد مطاع باشد.

آري؛ «أَنِّي أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلاّاللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ»

و نيز مي‌بينم كه محمّد(صل الله عليه و آله) بنده و رسول چنين خدايي است، و آثار توحيد الهي در حركات و سكناتش نمايان است، محبوبي جز او و اهل او نيست.
مي‌بينم و شهادت مي‌دهم كه علي (عليه السلام) امير‌المؤمنين، حجّت اوست و نمايش آن چيزي است كه او مي‌خواهد، همچنان‌كه امام حسن و امام حسين و امام سجّاد و امام صادق و امام موسي كاظم و امام رضا و امام محمّد تقي و امام علي‌النّقي و امام حسن عسگري(عليهم السلام) همه و همه حجّت او بوده و هستند، و تمام حركات و سكنات و گفتار اين ذوات مقدسه، ملاك و نمايش خواست خدا است.

﴿وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ حُجَّةُ اللَّهِ﴾

و شهادت مي‌دهم و با عمق جانم مشاهده مي‌كنم كه تو اي امام حاضر، و اي مخاطب امروزين من! حجّت خدايي و آنچه تو از ما مي‌خواهي، هماني است كه خدا از ما مي‌خواهد و آنچه تو ما را از آن نهي مي‌كني، هماني است كه خدا ما را از آن نهي كرده، تو حجّت خدا و نمايش توحيد حضرت «الله» هستي، توحيد خدا در جمال و جلال شما نمايان است و آينة تمام نمايِ محبوبِ جانِ همة انسان‌هايي.

حال ملاحظه فرماييد كه چگونه بر حقايق حقه شهادت مي‌دهم كه مورد نظر شما است، پس با من چون بيگانگان رفتار ننماييد...

ياعلي.

معيّت امام زمان با همه چيز

﴿أَنْتُمْ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ﴾

شما ابتدا و انتهاي همه چيز هستيد

مثل نور كه تا نور نباشد، چيزي ديده نمي‌شود، در رؤيت هر چيز، اوّل نور، رؤيت مي‌شود و سپس آن چيز، و در انتها هم باز نور به آن چيز مي‌خورد و همان نور در چشم ما منعكس مي‌گردد.

حقيقت ذوات مقدسه معصومين(عليهم السلام) نيز از همين قرار است كه اوّلين پرتو خلقت آن‌هايند،چراكه از يك جهت رسول خدا(صل الله عليه و آله) فرمودند: «اَوَّلُ مَا خَلَقَ اللهُ نُوري» يعني؛ اوّلين چيزي كه خداوند خلق فرمود، نور من بود. از طرف ديگر علي(عليه السلام) در رابطه با مقام اهل‌البيت(عليهم السلام) مي‌فرمايند: «... كُلُّنَا وَاحِدٌ، اَوَّلُنا مُحَمَّد وَ اَوْسَطُنَا مُحَمَّد وَ كُلُّنَا مُحَمَّد فَلا تَتَفَرَّقُوا بَيْنَنَا...» يعني؛ ما اهل‌البيت، از خود رسول‌الله(صل الله عليه و آله) تا آخرين ما، همه در يك مقام هستيم و نبايد بين ما جدايي قائل باشيد.

پس عنايت داشته باشيد همان‌طور كه اوّلين نور، نور محمّدي بود و به يك اعتبار نور اهل‌البيت، آخرين نور نيز نور اهل‌البيت(عليهم السلام)خواهد بود، به همين جهت حضرت صادق(عليه السلام) مي‌فرمايند: «اِنَّ آخِرَ مَنْ يَمُوتُ الْإمام...» يعني؛ آخرين كسي كه از اين دنيا رخت برمي‌بندد امام است.

با داشتن چنين معارفي است كه به شما ذوات مقدسه معصومين خطاب مي‌كنيم: «أَنْتُمْ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ»؛ شما ابتدا و انتهاي همه‌چيز هستيد، كه البته اين سخن، معارف زيادي به همراه دارد كه بنده نمونه‌اي از آن را عرض كردم، وقتي خداوند اوّل و آخر و ظاهر و باطن است، انسان كامل به اوّليت خداوند، اوّل است و به آخريت خداوند، آخر است و به ظاهريت خداوند، ظاهر است و به باطنيت خداوند، باطن است، چون به مجرّديت خداوند، مجرّد است؛ و به معيّت خداوند با هر چيز، آن‌ها هم با هر چيز هستند، چون هر كه مجردتر است، حاضرتر است منتها تجرد حضرت حق به خود اوست و تجرد كامل امام زمان(عليه السلام) و ائمه (عليهم السلام)به خداوند است..

ياعلي.

توجه به رجعت، عامل نجات از ظلمت

﴿وَ أَنَّ رَجْعَتَكُمْ حَقٌّ لا رَيْبَ فِيهَا يَوْمَ لا يَنْفَعُ نَفْسا إِيمَانُهَا لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أَوْ كَسَبَتْ فِي إِيمَانِهَا خَيْرا﴾.

ما معتقديم كه رجعت و بازگشت شما كه برگشت عدالت و معنويت كامل است، حق و حتمي است،

در آن شرايطي كه به نور شما همة مرزهاي ايمان و كفر مشخص شده است و آن‌هايي كه مؤمن به ظهور چنين شرايطي نشده‌اند و ايمان خود را فعّال نگه نداشته‌اند تا به خيري نايل شوند، در آن شرايط ديگر فرصت را از دست داده‌اند، چراكه هر انساني با حدّاقل ايمان به راحتي مي‌تواند بفهمد خداوند به ظلمات آخر‌الزمان راضي نيست و هرگز نمي‌پسندد ظالمان عنان جهان را به‌دست گيرند و بر مظلومان هر چه مي‌خواهند تحميل كنند.

راستي؛ كسي كه اين حدّاقل شعور را ندارد و انتظار هيچ فرجي را نمي‌كشد و به ظلمات آخر‌الزمان تن داده، مي‌تواند خود را در جبهه اهل انتظار - با آن‌همه شعور و آينده‌نگري كه براي اهل انتظار هست- قرار دهد؟!


ياعلي.

هم‌دلي با امام


وَ أَنَّ الْمَوْتَ حَقٌّ وَ أَنَّ نَاكِرا وَ نَكِيرا حَقٌّ وَ أَشْهَدُ أَنَّ النَّشْرَ حَقٌّ وَ الْبَعْثَ حَقٌّ وَ أَنَّ الصِّرَاطَ حَقٌّ

وَ الْمِرْصَادَ حَقٌّ وَ الْمِيزَانَ حَقٌّ وَ الْحَشْرَ حَقٌّ وَ الْحِسَابَ حَقٌّ وَ الْجَنَّةَ وَ النَّارَ حَقٌّ وَ الْوَعْدَ وَ الْوَعِيدَ بِهِمَا حَقٌّ

من با تمام وجود و در منظر قلب و عقل خود مي‌بينم كه مرگ به معني ادامه حيات پس از اين دنيا و ملاقات با دو ملك نكير و منكر، حق و حتمي است و بهترين نوع وقوع است،
همچنان‌كه نَشر و گشوده‌شدن صحيفه اعمال، و بعث و برانگيخته‌شدن در حشر و روبه‌رو شدن با صراط، حق است و شدني، و بهترين نوع وقوع، همين نوع است كه واقع مي‌شود،
همچنان‌كه «مرصاد» و كمينگاه، حق است تا زيبايي عدل به عالي‌ترين شكل آن ظاهر شود
و نيز ميزان و حساب و حشر و بهشت و جهنّم و وعده‌هاي به نيكوكاران و وعيد به گناهكاران، همه حق است و شدني و چه زيبا شدني.

پس اي مولاي من! ملاحظه مي‌فرماييد با چنين اعتقاداتي قلب من آن‌چنان هم از شما جدا نيست كه شايسته عنايت و نظر مبارك شما نباشد. به ما گفته‌اند:

تو چه داني صداي مرغان را
كه نديدي شبي سليمان را

مي‌دانم بايد بين من و شما سنخيتي باشد تا به شرف نظر مبارك شما نايل گردم، حال اين عقايد من است واين هم اميدواري‌ام به توجه شما..

ياعلي.

ما هم از مستان اين مِي بوده‌ايم


يَا مَوْلايَ شَقِيَ مَنْ خَالَفَكُمْ وَ سَعِدَ مَنْ أَطَاعَكُمْ فَاشْهَدْ عَلَي مَا أَشْهَدْتُكَ عَلَيْهِ

وَ أَنَا وَلِيٌّ لَكَ بَرِي‏ءٌ مِنْ عَدُوِّكَ

فَالْحَقُّ مَا رَضِيتُمُوهُ وَ الْبَاطِلُ مَا أَسْخَطْتُمُوهُ وَ الْمَعْرُوفُ مَا أَمَرْتُمْ بِهِ وَ الْمُنْكَرُ مَا نَهَيْتُمْ عَنْهُ

اي سرور من پذيرفته‌ام با ولايت و برنامه‌ريزي شما روزگارم را بگذرانم!
آن‌كس كه مخالف شماست، بدبخت شد و آن‌كس كه پيرو شما شد، سعادتمند گشت، پس تو را گواه مي‌گيرم بر اين‌ موضع‌گيري‌ام كه من دوستدار شما هستم و از مخالف شما متنفرم، حق آن است كه شما به آن راضي هستيد و باطل آن است كه شما از آن ناراضي ‌باشيد، معروف و نيكويي هماني است كه شما به آن امر مي‌كنيد و منكر و ناپسندي آني است كه شما آن را نهي مي‌فرماييد.

در اين فراز؛ قصة توجه به تعادل مطلق امام عصر(عليه السلام) را تمرين مي‌كني تا بفهماني اهل كدام قوم و قبيله‌اي. گفت:

ما هم از مستان اين مِيّ بوده‌ايم
عاشقانِ درگه وِي بوده‌ايم

نام ما بر مهر او ببريده‌اند
عشق او در جان ما كاريده‌اند

اي مولاي من! دلم در هواي شماست و از آن‌كس كه مُهر مِهر شما را ندارد بيزارم، هر كه مي‌خواهد باشد، دلي كه سراسر به سوي شما نباشد دل نيست،

چقدر خوش‌بخت و خوش‌وقتم كه راضي‌ام به آنچه شما راضي هستيد.

اين خوشوقتي به جهت آن است كه شما را ملاك حق و باطل يافتم، و دل من در هماهنگي با جان شما است.

هر دل كه او نخفت شبي در هواي تو
چون روز روشن است و هوا زو منوّر است

آري؛ آن دلي كه در هواي شما شب نخوابيد، روز را از نور خود منوّر مي‌گرداند، حال چگونه من از هماهنگ‌كردن اين دل با شما دست بردارم؟!

ياعلي.