موضوع: فصل اوّل: گناه‏ و اقسام آن‏

6- نسبت نارواى زنا به زن پاكدامن؛
«انّ الّذينَ يَرمُونَ الُمحصِناتِ الغافِلات المُؤمِنات لُعِنُوا فى الدّنيا و الاخرة وَ لَهم عَذاب عَظيم» «1»

«كسانى كه زنان پاكدامن و بى خبر (از هر گونه آلودگى) و با ايمان را متهم مى‏سازند، در دنيا و آخرت، از رحمت الهى بدورند، و عذاب بزرگى در انتظارشان است.»

7- خوردن مال يتيم؛
«انّ الّذينَ يَأكلون اموال اليَتامى‏ انماّ ياكلون فى بطونهم ناراً وسيصلون سعيراً» «2»

«همانا كسانى كه اموال يتيمان را مى‏خورند، آنها در شكم‏هاى خود، آتش فرو مى‏برند و بزودى در آتش سوزان مى‏سوزند.»

8- فرار از جبهه جهاد؛
«وَ مَن يُولّهم يَومئذٍ دُبُره الّا مُتِحرّفاً لِقتال او مُتحيّزاً الى فِئَة بآء بِغَضب مِن اللّه وَ مَأواه جَهنّم و بئس المصير» «3»

«و هر كس در آن هنگام (جنگ) به آنها پشت كند مگر در صورتى كه هدفش، كناره گيرى از ميدان براى حمله مجدد و يا به قصد پيوستن به گروهى (از مجاهدان) بوده باشد (چنين كسى) گرفتار خشم پروردگار خواهد شد، و جايگاه او جهنم، و چه بد عاقبتى است.»

__________________________________________________
(1). نور/ 23
(2). نساء/ 10
(3). انفال/ 16

9- ربا خوارى؛
«الّذينَ يَاكُلونَ الرِّبا لايَقُومُون الّا كَما يَقوم الّذى يَتخبَّطهُ الشّيطان مِن المسّ» «1»

«كسانى كه ربا مى‏خورند، بر نمى‏خيزند مگر مانند كسى كه شيطان باتماس خود، او را همچون ديوانه، آشفته حال كرده است.»

10- سحر و جادو؛
«وَ لَقَد عَلمُوا لِمَن اشتَراهُ مالَه فِى الاخِرة مِن خلاق» «2»

«قطعاً دانستند كه هر كس خريدار جادو شود، در آخرت، بى‏بهره خواهد بود.»

11- زنا؛
«وَ مَن يَفعَل ذلكَ يَلقَ اثاماً يُضاعف لَه العَذاب يَومَ القيامَة وَ يَخلُد فيهِ مُهاناً» «3»

«هر كس كه زنا كند، مجازاتش را خواهد ديد، عذاب چنين كسى در قيامت، مضاعف گردد و با خوارى، هميشه در آن خواهد ماند.»

12- سوگند دروغ براى گناه؛
«الّذينَ يَشتَرونَ بِعَهدِ اللّه و ايمانِهم ثَمَناً قَليلًا اولئِك لا خلاقَ لَهم فِى الاخِرة» «4»

«كسانى كه پيمان خود با خدا و سوگندهاى خود را به بهاى اندك مى‏فروشند، در آخرت، بى بهره‏اند.»
__________________________________________________
(1). بقره/ 277
(2). بقره/ 102
(3). فرقان/ 68- 69
(4). آل عمران/ 77

13- خيانت در غنايم جنگى؛
«وَ مَن يَغلُل يَاتِ بِما غَلّ يَوم القِيامَة» «1»

«و هر كه در غنيمت جنگى، خيانت كند، روز قيامت با آنچه خيانت كرده بيايد.»

14- نپرداختن زكات واجب؛
«يَومَ يُحمى‏ عَلَيها فى نارِ جَهنَّم فَتُكوى‏ بِها جِباهُهُم و جُنوبهم و ظُهورهم» «2»

«در آن روز (طلاها و نقره‏ها را) در آتش دوزخ داغ و سوزان كرده و با آن صورت‏ها و پهلوها و پشت‏هايشان را داغ مى‏گذارند.»

15- گواهى به دروغ، كتمان؛
«وَ مَن يَكتُمها فَانّه آثِم قَلبَه» «3»

«و هر كس گواهى دادن را پنهان كند، قلبش گنهكار است.»

16- شرابخوارى،
«يا ايّها الَّذين آمَنوا انّما الخَمر و المَيسر و الانصابُ و الازلام رِجسٌ من عَمل الشَّيطان فَاجتَنبوه لعّلكم تُفلِحون» «4»

«اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، شراب و قمار و بت‏ها و تيرهاى قرعه پليدند و از عمل شيطانند. پس از آنها دورى كنيد باشد كه رستگار شويد.»

17- ترك نماز يا واجبات ديگر بطور عمد، زيرا پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود:
«من ترك الصّلاة متعمّداً فقد بَرى من ذمّة اللّه و ذمّة رسول اللّه»

«هر كس عمداً نماز را ترك كند از پيمان خدا و رسول خدا بيزارى جسته است.»

__________________________________________________
(1). آل عمران/ 161
(2). توبه/ 35
(3). بقره/ 283
(4). مائده/ 90

18 و 19- پيمان شكنى و قطع رحم، چنانكه خداوند مى‏فرمايد:

«اولئِك لَهمُ اللَعنَة وَ لَهم سُوء الدّار» «1»

«براى آنانكه (پيمان را مى‏شكنند و قطع رحم مى‏كنند) لعنت و خانه بد در آخرت، است.»
امام صادق عليه السلام به اينجا كه رسيد، عمروبن عبيد در حالى كه از شدت ناراحتى، شيون مى‏كشيد از محضر آن حضرت خارج شد و مى‏گفت:

«هلك من قال برأيه و نازعكم فى الفضل و العلم»

«به هلاكت رسيد آنكس كه به رأى، فتوا داد، و در فضل و علم با شما، ستيزكرد.» «2»

__________________________________________________
(1). فرقان/ 25
(2). كافى، ج 2 ص 285- 287، كافى مترجم، ج 3 ص 390- 392

ميزان و معيار شناخت گناهان كبيره از صغيره‏

در اينكه معيار در شناخت گناهان كبيره از صغيره چيست، بين علما، گفتگو و اختلاف فراوان شده، كه در مجموع 5 معيار را بيان كرده‏اند:

1- هر گناهى كه خداوند در قرآن، براى آن وعده عذاب داده باشد.

2- هر گناهى كه شارع مقدس، براى آن حد تعيين كرده، مانند شرابخوارى يا زنا و دزدى و مانند آن كه تازيانه و كشتن و سنگسار از حدود آنها است و در قرآن به آن هشدار داده است.

3- هر گناهى كه بيانگر بى اعتنايى به دين است.

4- هر گناهى كه حرمت و بزرگ بودنش با دليل قاطع ثابت شده است.

5- هر گناهى كه در قرآن و سنّت، انجام دهنده آن، شديداً تهديد شده است. «1»
در مورد شماره گناهان كبيره، برخى آن را 7 عدد و برخى 10 و برخى 20 و بعضى 34 و بعضى 40 عدد و بيشتر، ذكر نموده‏اند. بايد توجه داشت كه اين تفاوت از آيات و روايات مختلف، اقتباس و جمع آورى شده و بخاطر آن است كه همه گناهان كبيره نيز يكسان نيستند.
__________________________________________________
(1). كافى مترجم، ج 3 ص 392. به نقل از علامه مجلسى كه او اين موارد را از شيخ بهائى نقل نموده است‏

گناهان كبيره از ديدگاه امام خمينى قدس سره‏

در كتاب تحرير الوسيله امام خمينى قدس سره در مورد معيار گناهان كبيره، چنين آمده است:

1- گناهانى كه در مورد آنها در قرآن يا روايات اسلامى وعده‏ى آتش دوزخ، داده شده باشد.
2- از طرف شرع، به شدت، از آن نهى شده است.
3- دليل، دلالت دارد كه آن گناه، بزرگتر از بعضى از گناهان كبيره است.
4- عقل، حكم كند كه فلان گناه، گناه كبيره است.
5- در ذهن مسلمينِ پاى‏بند به دستورات الهى، چنين تثبيت شده كه فلان گناه، از گناهان بزرگ است.
6- از طرف پيامبر صلى الله عليه و آله يا امامان عليهم السلام در خصوص گناهى تصريح شده كه از گناهان كبيره است.

سپس مى‏گويند: گناهان كبيره، بسيار است، بعضى از آنها عبارتند از:

1- نا اميدى از رحمت خدا.
2- ايمن شدن از مكر خدا.
3- دروغ بستن به خدا يا رسول خدا صلى الله عليه و آله و يا اوصياى پيامبر عليهم السلام‏
4- كشتن نا بجا.
5- عقوق پدر ومادر.
6- خوردن مال يتيم از روى ظلم.
7- نسبت زنا به زن با عفت.
8- فرار از جبهه جنگ با دشمن.
9- قطع رحم.
10- سحر و جادو.

11- زنا.
12- لواط.
13- دزدى.
14- سوگند دروغ.
15- كتمان گواهى. (در آنجا كه گواهى دادن واجب است)
16- گواهى به دروغ.
17- پيمان شكنى.
18- رفتار بر خلاف وصيّت.
19- شرابخوارى.
20- رباخوارى.
21- خوردن مال حرام.
22- قمار بازى.
23- خوردن مردار و خون.
24- خوردن گوشت خوك.
25- خوردن گوشت حيوانى كه مطابق شرع ذبح نشده است.
26- كم فروشى.
27- تعرّب بعد از هجرت. يعنى انسان به جايى مهاجرت كند كه دينش را از دست مى‏دهد.
28- كمك به ستمگر.
29- تكيه بر ظالم.
30- نگهدارى حقوق ديگران بدون عذر.

31- دروغگويى.
32- تكبر.
33- اسراف و تبذير.
34- خيانت.
35- غيبت.
36- سخن چينى.
37- سر گرمى به امور لهو.
38- سبك شمردن فريضه حج.
39- ترك نماز.
40- ندادن زكات.
41- اصرار بر گناهان صغيره.

اما شرك به خدا و انكار آنچه را كه خداوند دستور داده، و دشمنى با اولياى خدا، از بزرگترين گناهان كبيره مى‏باشد. «1»
همانگونه كه بيان شد طبق فتواى امام خمينى قدس سره گناهان كبيره، بسيار

است و آنچه در بالا ذكر شد قسمتى از آنها است، مثلًا توهين به كعبه و قرآن و پيامبر صلى الله عليه و آله و امامان عليهم السلام يا ناسزا گفتن به آنها و بدعت‏گذارى و .... از گناهان كبيره است.
__________________________________________________
(1). تحرير الوسيله، ج 1 ص 274- 275

يك تقسيم بندى ديگر در مورد گناهان‏

امام على عليه السلام در گفتارى فرمود:

«ان الذنوب ثلاثة ... فذنب مغفور و ذنب غير مغفور و ذنب نرجو لصاحبه و نخاف عليه ...»

«گناهان بر سه گونه‏اند: گناه بخشودنى و گناه نابخشودنى و گناهى كه براى صاحبش، هم اميد (بخشش) داريم و هم ترس از كيفر.»

سپس فرمود: «اما گناهى كه بخشيده است، گناه بنده‏اى است كه خداوند او را در دنيا كيفر مى‏كند و در آخرت كيفر ندارد. در اين صورت خداوند حكيم‏تر و بزرگوارتر از آنست كه بنده‏اش را دو بار كيفر كند.

اما گناهى كه نابخشودنى است، حق الناس است يعنى ظلم بندگان نسبت به همديگر كه بدون رضايت مظلوم بخشيده نمى‏شود.

و اما نوع سوم، گناهى است كه خداوند آن را بر بنده‏اش پوشانده و توبه را نصيب او نموده است، و در نتيجه آن بنده هم از گناهش هراسان است و هم اميد به آمرزش پروردگارش دارد، ما نيز درباره‏ى چنين بنده‏اى، هم اميدواريم و هم ترسان. «1»
__________________________________________________
(1). بحار، ج 6 ص 30

موارد تبديل گناه صغيره به كبيره‏

از آيات و روايات استفاده مى‏شود كه در چند مورد، گناه صغيره، تبديل به كبيره مى‏شود و حكم گناهان كبيره را پيدا مى‏كند از جمله:

1- اصرار بر صغيره‏

تكرار گناه صغيره، آن را تبديل به گناه كبيره مى‏كند، و اگر انسان حتى يك گناه كند، ولى استغفار نكند، و در فكر توبه هم نباشد، اصرار به حساب مى‏آيد.

صغيره همچون نخ نازك و باريكى است كه اگر تكرار شود، طناب و ريسمان ضخيم و كلفتى مى‏گردد كه پاره كردنش مشكل است.

قرآن درباره‏ى پرهيزكاران مى‏فرمايد:
«ولم يصروا على ما فعلوا و هم يعلمون» «1»

«آنان آگاهانه بر گناهانشان، اصرار نورزند.»
امام باقر عليه السلام در شرح اين آيه فرمود: «2»
«اصرار، عبارت از اين است كه كسى گناهى كند و از خدا آمرزش نخواهد و در فكر توبه نباشد. «3»
__________________________________________________
(1). آل عمران/ 135
(2). كافى، ج 2 ص 288
(3). بر همين اساس بعضى از فقهاء گفته‏اند: عزم بر تكرار گناه همچون اصرار بر گناه است‏