موضوع: سوره تين [95]

سوره تين [95]

اين سوره در «مكّه» نازل شده و داراى 8 آيه است‏.

محتوا و فضيلت سوره:
اين سوره در حقيقت بر محور آفرينش زيباى انسان، و مراحل تكامل، و انحطاط او دور مى‏زند، و اين مطلب با سوگندهاى پر معنائى در آغاز سوره شروع شده است، و بعد از شمردن عوامل پيروزى و نجات انسان، سر انجام تأكيد بر مسأله معاد و حاكميت مطلقه خداوند پايان مى‏گيرد.

در حديثى از پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله آمده است: «هر كس اين سوره را بخواند خداوند دو نعمت را مادامى كه در دنياست به او مى‏بخشد: سلامت و يقين، و هنگامى كه از دنيا برود به تعداد تمام كسانى كه اين سوره را خوانده‏اند ثواب يك روز روزه به عنوان پاداش به او مى‏بخشد».

بسم الله الرحمن الرحيم به نام خداوند بخشنده بخشايشگر

(آيه 1)- در آغاز اين سوره به چهار سوگند پر معنى برخورد مى‏كنيم كه مقدمه براى بيان معنى پراهميتى است.

مى‏فرمايد: «قسم به انجير و زيتون [- يا قسم به سرزمين شام و بيت المقدس‏]» (و التين و الزيتون).

(آيه 2)- «و سوگند به طور سينين» (و طور سينين).

(آيه 3)- «و قسم به اين شهر امن» [- شهر مكه‏] (و هذا البلد الامين).
«تين» در لغت به معنى «انجير» و «زيتون» همان زيتون معروف است كه ماده روغنى مفيدى از آن مى‏گيرند.
در اين كه آيا منظور سوگند به همين دو ميوه معروف است يا چيز ديگر؟

بعضى آن را اشاره به همان دو ميوه معروف مى‏دانند كه خواص غذائى و درمانى فوق العاده زيادى دارد، بعضى ديگر معتقدند كه منظور از آن، دو كوهى است كه شهر «دمشق» و «بيت المقدس» بر آنها قرار گرفته، چرا كه اين دو سرزمين، محل قيام بسيارى از انبيا و پيامبران بزرگ خداست، و اين تفسير با سوگندهاى سوم و چهارم كه از سرزمينهاى مقدسى ياد مى‏كند هماهنگ است.

و اما «هذا البلد الامين» مسلما اشاره به سرزمين «مكّه» است سرزمينى كه حتى در عصر جاهليت به عنوان منطقه امن و حرم خدا شمرده مى‏شد، و كسى در آنجا حق تعرض به ديگرى نداشت.
و هر گاه اين دو قسم (تين و زيتون) را بر معنى ابتدائى آنها حمل كنيم يعنى انجير و زيتون معروف، باز سوگند پر معنائى است زيرا:

«انجير» داراى ارزش غذائى فراوانى است و لقمه‏اى است مغذى و مقوى براى هر سن و سال و خالى از پوست و هسته و زوائد.
در حديثى از امام على بن موسى الرضا عليه السّلام آمده است: «انجير بوى دهان را مى‏برد، لثه‏ها و استخوانها را محكم مى‏كند، مو را مى‏روياند درد را برطرف مى‏سازد، و با وجود آن نياز به دارو نيست.»
و نيز فرمود: «انجير شبيه‏ترين اشيا به ميوه بهشتى است.»

و غذاشناسان و دانشمندان بزرگ براى زيتون و روغن آن اهميت فوق العاده‏اى قائلند، و معتقدند كسانى كه مى‏خواهند همواره سالم باشند بايد از اين اكسير حياتى استفاده كنند.
روغن زيتون دوست صميمى كبد آدمى، و براى رفع عوارض كليه‏ها و سنگهاى صفراوى، و قولنجهاى كليوى، و كبدى و رفع يبوست بسيار مؤثر است.

روغن زيتون سرشار از انواع ويتامينها است و داراى فسفر، كلسيم و پتاسيم و منگنز است در حديثى از امام علىّ بن موسى الرضا عليه السّلام آمده است: «روغن زيتون غذاى خوبى است، دهان را خوشبو و بلغم را برطرف مى‏سازد، رنگ صورت را صفا و طراوت مى‏بخشد، اعصاب را تقويت كرده، بيمارى و درد و ضعف را از ميان مى‏برد و آتش خشم را فرو مى‏نشاند».

(آيه 4)- ما انسان را در بهترين صورت آفريديم! بعد از ذكر اين قسمهاى پرمحتواى چهارگانه به جواب قسم پرداخته، مى‏فرمايد: «مسلما ما انسان را در بهترين صورت و نظام آفريديم» (لقد خلقنا الانسان فى احسن تقويم).

«تقويم» به معنى درآوردن چيزى به صورت مناسب، و نظام معتدل و كيفيت شايسته است، و گستردگى مفهوم آن اشاره به اين است كه خداوند انسان را از هر نظر موزون و شايسته آفريد، هم از نظر جسمى، و هم از نظر روحى و عقلى، چرا كه هرگونه استعدادى را در وجود او قرار داده، و او را براى پيمودن قوس صعودى بسيار عظيمى آماده ساخته، و با اين كه انسان «جرم صغيرى» است، «عالم كبير» را در او جا داده و آنقدر شايستگيها به او بخشيده كه لايق خلعت «و لقد كرمنا بنى آدم ما فرزندان آدم را كرامت و عظمت بخشيديم» «1» شده است.

(آيه 5)- ولى همين انسان با تمام اين امتيازات اگر از مسير حق منحرف گردد چنان سقوط مى‏كند كه به «اسفل سافلين» كشيده مى‏شود، لذا در آيه مورد بحث، مى‏فرمايد: «سپس او را به پايين‏ترين مرحله باز گردانديم» (ثم رددناه اسفل سافلين).

چرا چنين نباشد در حالى كه موجودى است مملوّ از استعدادهاى سرشار كه اگر در طريق صلاح از آن استفاده كند بر بالاترين قله افتخار قرار مى‏گيرد، و اگر اين همه هوش و استعداد را در طريق فساد به كار اندازد بزرگترين مفسده را مى‏آفريند و طبيعى است كه به «اسفل سافلين» كشيده شود.
__________________________________________________
(1) سوره اسراء (17) آيه 70.

(آيه 6)- ولى در اين آيه، مى‏افزايد: «مگر كسانى كه ايمان آورده و اعمال صالح انجام داده‏اند كه براى آنها پاداشى تمام نشدنى است» (الا الذين آمنوا و عملوا الصالحات فلهم اجر غير ممنون).

(آيه 7)- در اين آيه، اين انسان ناسپاس و بى‏اعتنا به دلائل و نشانه‏هاى معاد را مخاطب ساخته، مى‏گويد: «پس چه چيز سبب مى‏شود كه بعد از اين همه (دلائل روشن) روز جزا را انكار مى‏كنى»؟! (فما يكذبك بعد بالدين).

ساختمان وجود تو از يكسو، و ساختمان اين جهان پهناور از سوى ديگر، نشان مى‏دهد كه زندگى چند روزه دنيا نمى‏تواند هدف نهائى آفرينش تو و اين عالم بزرگ باشد.

اينها همه مقدمه‏اى است براى جهانى وسيعتر و كاملتر، و به تعبير قرآن در آيه 62 سوره واقعه «نشئه اولى» خود خبر از «نشئه ديگرى» مى‏دهد، چرا انسان متذكر نمى‏شود.

(آيه 8)- و در آخرين آيه سوره، مى‏فرمايد: «آيا خداوند بهترين حكم كنندگان و داوران نيست»؟! (ا ليس الله باحكم الحاكمين).
در حديثى آمده است هنگامى كه پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله سوره «و التين» را تلاوت مى‏فرمود وقتى به آيه «ا ليس الله باحكم الحاكمين» مى‏رسيد، مى‏فرمود: «بلى و انا على ذلك من الشّاهدين آرى خداوند بهترين حكم كنندگان است و من بر اين امر گواهم».

«پايان سوره تين»