موضوع: آیا امیرکبیر از بریتانیا در خواست پناهندگی کرده *بود؟

آیا امیرکبیر از سفارت بریتانیا در خواست پناهندگی کرده* بود؟



*درباره امیرکبیر انتقادهای فراوانی هم در** همان زمان و هم در زمان فعلی شده است. دکتر محمدعلی کاتوزیان معتقد است اگر امیرکبیر باقی* می*ماند شاید حتی بد*تر از رضاشاه و به عنوان فردی مستبد، ظالم، خشن و ستمگر در اذهان اسطوره ساز اسطوره پرور مردم نقش می*گرفت به نظر من این قیاس، قیاس مع الفارغ است و نمی*دانم واقعا چه دفاعی از صحبت آقای کاتوزیان می*توان داشت. از دیگر انتقاد*ها بد نیست این*جا به صحبت دکتر محمدرضا فشاهی در کتاب «تکوین سرمایه داری در ایران» اشاره کنیم که امیرکبیر و پیش از آن قائم مقام، دو صدر اعظم مستبد، سنتی و کلاسیک ایران بودند که فقط در تلاش بودند که با اقداماتی مانع زوال سلطنت مستبد قاجار شوند. تمام این انتقاد*ها بیشتر دیدگاه افراد است و در قبال آن چنین می*گویم من در برابر «اگر» آقای کاتوزیان می*خواهم «اگر» خود را به عنوان شرطی خلاف واقع (در علم فلسفه تاریخ) بیاورم تا تاریخ را از دیدی دیگر تبیین کنیم. از کجا معلوم اگر امیرکبیر کشته نمی*شد و به جای 3سال 20یا 30سال حکومت می*کرد تبدیل به پطر کبیر نمی*شد و واقعا ایران را جهش نمی*داد؟ از کجا می*دانیم یک حکومت عادل را در ایران تشکیل نمی*داد و بسیاری دیگر از این اتفاقات چون او به دنبال قانونمند کردن ایران بوده*است.

*آقای عباس امانت در کتاب«قبله عالم» آورده*اند که امیرکبیر قصد پناهندگی به سفارت بریتانیا را داشته و در این زمینه سند نیز آورده*اند. اما من همان*گونه که در بسیاری مقالات، یادداشت*ها آورده*ام که این نظر اشتباه و این سند نیز به همین شکل است. سند آقای امانت نامه*ای منسوب به امیرکبیر است که به وزیرمختار انگلیس، کلنل فرراند نگاشته شده است و از او خواسته که اجازه پناهندگی به کشورشان را به او بدهند. این نامه منسوب به ایشان است و نامعتبر وبه نظر من این موضوع دیگر ارزش بحث هم ندارد در برابر آن ما اسناد موثقی داریم که امیرکبیر آن را نوشته و امضا کرده که متنشان حاکی از آن است که امیرکبیر نه به سفارت روس و نه انگلیس پناهنده نخواهد شد.


*درباره نامه*های امیرکبیر به شاه]علت نگارش این نامه*ها این است که او حدس می*زد کشته شود. میرزا تقی خان امیرکبیر مردانه ایستاد و شهید شد چه می*توانست بکند. دست به قتل شاه جوان می*زد یا توپ و تفنگ به مقابله می*پرداخت.

او تلاش کرد و امیدوار بود که با نامه*ای که به شاه نوشته اوضاع تغییر کند و شاه او را به قدرت باز گرداندن یا حداقل از کشتن او منصرف شود. من مدعی نیستم که امیرکبیر هیچ اشتباهی در کارنامه*اش نداشته است اما در مجموع او جز شخصیت*های بزرگ ایران است، جز قهرمانان ملی. اگر به من بود از امیرکبیر در شهرهای گوناگون ایران مجسمه*ها برپا می*کردم، بزرگراه*ها به نامش می*ساختم و خیلی بیشتر از دانشگاه امیرکبیر از او یاد می*کردم و نامش را زنده می*کردم. او پدر ایران معاصر است و رابرت واتسون انگلیسی در** همان زمان در کتابش درباره قاجاریه پس از بیان سیرت و خلق وخوی امیرکبیر چنین می*گوید: او به معنای حقیقی کلمه شایسته بود که او را اشرف مخلوقات خوانند. او خیلی انسان بوده است. بازهم به قول رابرت واتسون: امیرکبیر، در بین رجال مشرق زمین تا زمان خودش بی*نظیر بوده*است و اگر من بخواهم بگویم در طول تاریخ ایران زمین جز بزرگ*ترین رجال سیاسی ماست. قهرمانان تاریخی ما، چه از جنبه واقعی زندگی و چه از جنبه اسطوره*سازی بخشی از سرمایه*های مملکت ما هستند. میرزا تقی خان امیرکبیر به ما یادآوری می*کند که خاک پاک این سرزمین قادر به پرورش چه مردان بزرگی *است. پس نه تاریخدانان و نه محققین هیچ*گاه آن*قدر ناشیانه تیغ انتقاد را نسبت به این افراد به کار نبرند.

منبع: مرصاد