موضوع: اثبات کافر بودن دشمنان علی(ع) با احادیثی از پیامبر

- رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: هرکه پس از من با علی درباره خلافت مقاومت و دشمنی ورزد کافر است و با خدا و رسولش جنگیده‏است. و هرکه در حق علی شک کند کافر است.( مناقب ابن‏مغازلی / 46.)

- و فرمود: علی‏ بن‏ ابیطالب باب آمرزش خداست، هرکه از آن وارد شود مؤمن است، و هرکه از آن بیرون رود کافر.( کنزالعمال 11 / 610. و در ینابیع المودة 2 / 61 نیز آورده و در آن به جای باب آمرزش، باب دین است.)

- و به علی‏ بن‏ ابیطالب علیه السلام فرمود: من تو را نشانه‏ای میان خود و امتم قرار داده‏ام، پس هرکه از تو پیروی نکند حقاً کافر شده است.( تاریخ دمشق 2 / 489.)

- به روایت جابر و ابن‏عباس فرمود: هرکه نگوید “علی بهترین مردم است” حقاً کافر شده‏است.( تاریخ بغداد 7 / 421 و 3 / 192.)

- به روایت خُذَیفةبن یمان فرمود: علی بهترین بشر است؛ هرکه نپذیرد حقّاً کافر است.( تاریخ دمشق 2 / 445. و نیز در ص 446 از شریک‏بن عبداللَّه، و در ص 447 از محمدبن منکدر آورده است.)

- امام صادق علیه السلام فرمود: هیچ‏کس آنچه را که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم درباره علی علیه السلام فرموده رد نمی‏کند مگر کافر.( وسائل الشیعة 18 / 561 و 560 و 559 و 567 و 562.)

- و فرمود: امام نشانه‏ای است میان خدای عزیز و جلیل و بندگانش، هرکه (مقام) او را شناخت مؤمن است، و هرکه او را انکار نمود کافر است.( وسائل الشیعة 18 / 561 و 560 و 559 و 567 و 562.)

- و فرمود: علی علیه السلام باب هدایت است، هرکه با او مخالفت ورزد کافر است، و هرکه او را انکار کند به آتش دوزخ درآید.( وسائل الشیعة 18 / 561 و 560 و 559 و 567 و 562..)

- و فرمود: از ماست امامی که اطاعتش واجب است، هرکه او را انکار کند یهودی یا نصرانی خواهد مرد.( وسائل الشیعة 18 / 561 و 560 و 559 و 567 و 562.)


- عطیّه کوفی گوید: بر جابربن عبداللَّه انصاری وارد شدیم و از پیری ابروانش بر روی دیدگانش افتاده بود، گفتیم: برای ما از علی بگو، گفت: او از بهترین بشرهاست.( تاریخ دمشق 2 / 447.)

- رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: ای حذیفه، حجت خدا بر شما پس از من علی‏بن ابی‏طالب است، کفر به او کفر به خدا، شریک ساختن برای او شرک به خدا، شک در او شک در خدا، انحراف از او و طعن زدن به او انحراف از خدا و طعن در او، و انکار او انکار خداست.( بحارالانوار 38 / 97.)

- و فرمود: هرکه پس از من امامت علی را انکار کند چون کسی است که نبوت مرا در حیاتم انکار کرده‏است، و هرکه نبوت مرا انکار کند ربوبیت پروردگار مرا انکار نموده‏است.( بحارالانوار 38 / 109.)

- امّ‏سلمه -رضی اللَّه عنها- به حسن بصری فرمود: تو را حدیثی گویم که دو گوشم از رسول‏خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیده و گر نه کر شوند، و چشمانم دیده و گر نه کور شوند، و قلبم فراگرفته و گر نه خداوند بر آن مهر (نافهمی) زند، و زبانم را لال کند اگر از رسول‏خدا صلی الله علیه و آله و سلم نشنیده باشم که به علی‏بن‏ابی‏طالب علیه السلام می‏فرمود: ای علی، هیچ بنده‏ای در قیامت خدا را با انکار ولایت تو دیدار نکند جز آنکه او را با پرستش بت و صنم دیدار کند.( بحارالانوار 38 / 101.)

- رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: هرکه بمیرد و امام خود را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده‏است.( وسائل الشیعة 18 / 561 و 560 و 559 و 567 و 562.)

- و فرمود: امامان بعد از من دوازده نفرند، اول آنان علی‏بن‏ابی‏طالب و آخرشان قائم است... اقرار کننده به آنان مؤمن، و انکار کننده آنان کافر است.( وسائل الشیعة 18 / 561 و 560 و 559 و 567 و 562..)

- عبدالرحمن‏بن کثیر گوید: با امام صادق علیه السلام حج گزاردم، حضرت در میان راه به بالای کوهی رفت و از آنجا که اشراف بر مردم داشت نظری به مردم افکند و فرمود: ماأکْثَرَ الضَّجیجَ وَ أَقَلَّ الْحَجیجَ! “چقدر بانگ و فریاد کننده بسیار است و حاجی اندک!” داود رقّی گفت: ای فرزند رسول خدا، آیا خداوند دعای این جمع را که می‏بینم اجابت می‏کند؟ فرمود: وای بر تو ای اباسلیمان، خداوند گناه شرک به خود را نمی‏آمرزد؛ منکر علی علیه السلام چون بت‏پرست است.( مستدرک الوسائل 1 / 21.)

- رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: سوگند به آن که مرا به حق به پیامبری برگزید، همانا خشم آتش دوزخ بر دشمن علی بیش از کسی است که خدا را دارای فرزند بداند.( بحارالانوار 39 / 160.)

- و فرمود: تارکان ولایت علی علیه السلام و منکران فضل او و یاوران دشمنان او همه از دایره اسلام بیرونند اگر بر این عقیده بمیرند.( بحارالانوار 72 / 134 ، 135 ، 137.)

- امام باقر علیه السلام فرمود: دشمنان علی علیه السلام همانهایند که در آتش دوزخ جاویدند.( بحارالانوار 72 / 134 ، 135 ، 137.)

- منصوربن حازم گوید: به امام صادق علیه السلام گفتم: وَ ما هُمْ بِخارِجینَ مِنَ النّارِ (بقره 2/167) “و آنان از آتش دوزخ بیرون شدنی نیستند” چه کسانی هستند؟ فرمود: دشمنان علی همان کسانی‏اند که برای ابد در آتش دوزخ جاویدند.( بحارالانوار 72 / 134 ، 135 ، 137.)

- ابوحمزه ثمالی از امام سجاد علیه السلام از آن دو تن (اولی و دومی) پرسید، فرمود: کافرند، و کافر است هرکه آن دو را دوست بدارد. ( ( بحارالانوار 72 / 134 ، 135 ، 137و نظیر آن را در وسائل 18/561 آورده است.)

- امام صادق علیه السلام فرمود: هرکه درباره کفر دشمنان ما و ستمکاران به ما شک کند خود کافر است.( بحارالانوار 72 / 134، 135، 137.)

- خواننده گرامی با دقت نظر در این اخبار به یقین خواهد دانست که مخالفان ولایت امیرمؤمنان علیه السلام از اسلام برکنارند گرچه شهادتین گویند، و در کنار این اخبار که نمی است از یم و مشتی از خروار، گروهی از عالمان شیعه امامیه نیز حکم به کفر مخالفان آن حضرت و دیگر امامان معصوم - علیهم السلام - نموده‏اند، ولی بیشتر آنان گفته‏اند: این مخالفان در باطن و نفس‏الامر کافر و در ظاهر مسلمانند تا هم فرقی میان اقرار به شهادتین و عدم اقرار به آن باشد و هم عنایتی به مؤمنان شده و تکلیفشان آسان گردد، زیرا ناگزیرند با آنان معاشرت کنند و در اماکن شریفه مانند کعبه معظّمه و مدینه منوره با آنان مخالطه و آمیزش داشته باشند، اگر چه عذاب این مخالفان در روز قیامت از کافران و مشرکان بیشتر است. ما در اینجا برای توضیح بیشتر نخست حدیثی از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در این زمینه می‏آوریم و سپس به نقل گفتار فقهای امامیه -رضوان اللَّه علیهم اجمعین- می‏پردازیم.

- ابن‏عباس گوید: نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بودم که علی‏بن‏ابی‏طالب علیه السلام با خشم و عصبانیت از راه رسید، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به او فرمود: از چه خشمگینی؟ پاسخ داد: پسر عموهای شما مرا درباره شما می‏آزارند و زخم زبان می‏زنند. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم با حالت خشم برخاست و فرمود: ای مردم، هرکه علی را بیازارد مرا آزرده‏است؛ علی نخستین ایمان آورنده از شماست و وفادارترین شما به عهد خداست. ای مردم، هرکه علی را بیازارد، در قیامت یهودی یا نصرانی برانگیخته می‏شود. جابربن عبداللَّه انصاری گفت: گرچه گواهی دهد که جز خدای یکتا خدایی نیست و تو محمد رسول خدا هستی؟ فرمود: ای جابر، این گواهی کلمه‏ای است که با گفتن آن خود را از اینکه خونشان ریخته شود و اموالشان به تصرف دیگران درآید و با دست خود با حال سرافکندگی جزیه دهند، حفظ می‏کنند (اما در قیامت پاداشی نخواهند داشت و کافر برانگیخته می‏شوند).( مناقب ابن‏مغازلی / 52.)

- گفتار عالمان شیعه درباره کفر دشمنان علی علیه السلام

- خورشید فقاهت و دین، شهید ثانی -رفع اللَّه درجته- پس از بحثی در حقیقت ایمان، گوید: از آنچه گذشت دانستی که تصدیق به امامت امامان - علیهم السلام - نزد این طائفه از امامیه از اصول ایمان است چنانکه ضروری مذهب آنان است، و محقق طوسی - علیه السلام - (در آنچه گذشت) به نقل آن از آنان تصریح نمود. و شک نیست که چیزی که جزء چیز دیگری است با از میان رفتن اصل آن از میان می‏رود مانند مسأله مورد بحث ما؛ از این رو لازم می‏آید حکم به کفر کسی که تصدیق مذکور (تصدیق به امامت) برای وی محقق نگردیده باشد گرچه به شهادتین اقرار داشته باشد... برخی گفته‏اند: این حکم منافات دارد با اینکه شما می‏گویید اقرارکننده به شهادتین مسلمان است و کافر نیست. پاسخ آن است که منافاتی میان این دو حکم نیست. زیرا ما حکم می‏کنیم که آن کس که تصدیق مذکور را ندارد در نفس‏الامر کافر است و در ظاهر مسلمان است. بنابراین موضوع این دو حکم مختلف است و منافاتی در میان نیست. -سپس گفته‏است:- مراد از این که ظاهراً مسلمان است آن است که بیشتر احکام شرعی بر آن مترتب است. حاصل آنکه: شارع اقرار به شهادتین را نشانه صحت اجرای اکثر احکام شرعی بر اقرار کننده قرار داده‏است مانند حلال بودن ازدواج با او، پاک بودن او، حفظ خون و مال او و دیگر احکامی که در کتابهای فقهی وارد است. و گویی حکمت آن سبک ساختن تکلیف مؤمنان است...( بحارالانوار 8 / 367 به نقل از رساله حقائق الایمان شهید ثانی.)

- شیخ فقها و محققان شیخ محمد حسن صاحب جواهر - رحمه الله - گوید: شاید مراد از روایات بسیاری که درباره کفر منکر علی علیه السلام و کفر منکر امام به طور مطلق وارد شده‏است کفر در مقابل ایمان باشد... آری، کافر بدین معنا بدذات‏تر از کافران دیگر است بلکه کیفر او نیز شدیدتر است، چنانکه فرمایش امام صادق علیه السلام بدان اشاره دارد که: “شامیان از رومیان بدترند، و اهل مدینه از اهل مکه بدتر. اهل مکه آشکارا به خدا کفر می‏ورزیدند و اهل مدینه هفتاد مرتبه بدذات‏تر از آنانند”.( جواهر الکلام 6 / 60.)

- شیخ اعظم شیخ مرتضی انصاری - رحمه الله - گوید: حاصل آنکه ثبوت کفر آنان ظاهراً اشکالی ندارد چنانکه از سخنان اصحاب (عالمان شیعه) دانستی، و برخی از اخبار متواتره نیز بر آن دلالت دارد که برخی از آنها را به جهت تبرک و تشریف کتاب در اینجا می‏آوریم... (و پس از ذکر روایاتی چند گوید: ) و احادیث دیگری هست که مانند من به یک دهم آن و یک قطره از دریای آن احاطه نتواند یافت.( کتاب الطهارة، نظر ششم در نجاسات / 329.)

- علّامه مجلسی - رحمه الله - گوید: و از برخی اخبار بلکه از بسیاری از آنها آشکار می‏شود که دشمنان علی علیه السلام در دنیا نیز در حکم کفّارند، ولی چون خداوند می‏دانست که پیشوایان جور و پیروانشان بر شیعه مسلط می‏شوند و شیعیان مبتلای به معاشرت با آنانند و اجتناب از آنان و ترک معاشرت و آمیزش و ازدواج با آنان امکان‏پذیر نیست خداوند برای توسعه بر شیعه حکم اسلام را بر آنان جاری ساخته‏است. اما هنگامی که حضرت قائم علیه السلام ظهور کند با آنان در همه امور مانند کافران دیگر معامله می‏کند، و در آخرت نیز داخل دوزخ شده و برای همیشه با دیگر کافران در آنجا خواهند ماند. و این وجه جمع است میان اخبار مختلف، همان گونه که شیخ مفید و شهید ثانی -قدّس اللَّه روحهما- بدان اشاره کرده‏اند.( بحارالانوار 8 / 369.)

- شیخ مفید - رحمه الله - گوید: برای هیچ یک از اهل ایمان (شیعیان) جایز نیست که مخالف با حق در مسأله ولایت را غسل دهد یا بر او نماز گزارد مگر آنکه تقیه ایجاب کند و بدین کار ناچار گردد، که آن‏گاه باید او را به روش اهل خلاف (اهل سنّت) غسل دهد و جریده (ترکه چوبی که در کفن میت می‏گذارند) برای او نگذارد، و در نماز میت که بر او می‏خواند او را لعنت فرستد.( مقنعه / 13.)

- شیخ طوسی - رحمه الله - در شرح گفتار شیخ مفید گوید: دلیل این گفتار آن است که مخالفِ اهل حق کافر است، پس حکم او هم باید حکم کفار باشد مگر آنچه که به دلیل از این حکم بیرون است. و چون غسل دادن کافر جایز نیست، بنابراین غسل دادن مخالف نیز جایز نمی‏باشد.( تهذیب الاحکام 1 / 335.)

- شیخ انصاری گوید: غیبت و بدگویی از مخالف جایز است چنانکه لعن او نیز جایز است. و این که توهّم شود آیه حرمت غیبت مانند برخی از روایات عمومیت درباره همه مسلمانان دارد درست نیست، زیرا ضروری مذهب شیعه است که مخالفان احترام ندارند و احکام اسلام بر آنان جاری نیست مگر اندکی از احکام که برپایی نظم زندگی مؤمنان بر آن متوقف است.( مکاسب محرّمه / 40.)

- آیة اللَّه خمینی در شرح گفتار شیخ انصاری گوید: انصاف آن است که کسی که به این روایات بنگرد نباید شک کند که این روایات از اثبات حرمت غیبت آنان قصور دارد، بلکه نباید شک کند که آنچه از مجموع آنها ظاهر می‏شود آن است که روایات حرمت غیبت اختصاص به غیبت مؤمن اهل ولایت امامان حق - علیهم السلام - دارد... بنابراین شبهه‏ای در نامحترم بودن اهل خلاف وجود ندارد، بلکه این از ضروریات مذهب شیعه است چنانکه محققان گفته‏اند. بلکه از این بالاتر، کسی که در اخبار بسیاری که در ابواب مختلف وارد شده بنگرد شک نمی‏برد در جواز هتک حرمت و بدگویی نسبت به آنان، بلکه ائمه معصومین بسیار بر آنان طعن و لعن می‏کردند و زشتیهای آنان را برمی‏شمردند. ابوحمزه گوید: به امام باقر علیه السلام گفتم: “برخی از یاران ما بر مخالفشان افترا می‏بندند و نسبتهای ناروایی به آنان می‏دهند؛ فرمود: خودداری از آنان بهتر است. سپس فرمود: ای اباحمزه، مردم همه فرزندان نامشروعند بجز شیعیان ما”. ظاهر این روایت جواز نسبت ناروا و افترای بر آنان است.( شرح مکاسب محرّمه، 1 / 252.)

- و نیز گوید: و اما اخباری که مشتمل بر احکام برادری است شامل آنان نمی‏شود، زیرا پس از لزوم بیزاری جستن از آنان و از مذهب و پیشوایانشان که اخبار بر آن دلالت دارد و اصول مذهب مقتضی آن است دیگر برادریی میان ما و آنان وجود ندارد. وآن روایاتی که مشتمل بر (حقوق) مسلم است بیشتر آنها مشتمل بر چیزی است که موجب می‏شود آن را درباره مؤمن بدانیم (نه هر مسلمانی).( شرح مکاسب محرّمه، آیة اللَّه خمینی 1 / 250.)