موضوع: 24 ذی الحجّه روز مباهله

جایگاه مباهله : پیامبران الهی تمام تلاش خود را براي روشنگری مردم صرف مي كردند و عذاب دنیوی زمانی تجویز می شد که همه راه هاي تبليغي به بن بست می رسید و پیامبر چاره ای جز لعن و نفرین نمی‌یافت تا حق بر ناآگاهان روشن شود و نیز درس عبرتی برای آیندگان باشد .
جریان مباهله : وقتی رسول اکرم به دستور خداوند ، مسیحیان را به مباهله دعوت فرمود، بزرگان مسیحی از ایشان یک روز مهلت خواستند تا در این باره به شور بنشینند . فردای ان روز رسول اکرم (صلّی اللّه علیه وآله) امیر المومنین علی (علیه السّلام) و حضرت فاطمه (سلام اللّه علیها) و امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) را به میعادگاه مباهله بردند و فرمودند « هنگامی که من دعا کردم شما امین بگویید » اما مسیحیان ترسیدند و از مباهله منصرف شدند .
مباهله در کتب شیعه : علمای امامیه از گذشته تا زمان معاصرجریان مباهله را مورد توجه خاص خود قرار داده اند واین مهم از تالیفات آنها آشکار است در کتاب اسرار المباهله آقای محمد رضا انصاری 113 کتاب شیعه که به آیه مباهله پرداخته اند معرفی می شود.


مباهله در کتب اهل سنت :
1 – در صحیح مسلم روایتی از سعد بن ابی وقاص نقل شده که به معاویه گفت : « لما نزلت هذه الایه : فقل تعالوا ندع ابناءنا و ابناءکم ، دعا رسول الله (صلّی اللّه علیه وآله وسلم) علیا و فاطمه و حسنا و حسینا فقال « اللهم هؤلاء اهلی » .
2 – سیوطی در درالمنثور می نویسد : « عن ابن عباس ... و قد کان رسول الله (صلّی اللّه علیه وآله وسلم) خرج و معه علی والحسن والحسین وفاطمه ، فقال رسول الله (صلّی اللّه علیه وآله وسلم) : ان انا دعوت فامنوا انتم، فابوا ان یلاعنوه و صالحوه علی الجزیه » .
-----------------------------------------------------------------------

8 - اسرار المباهله ، ص 143 و بحار الانوار ،ج 21 ،ص 340 ،341 .
9 - تفسیر الکبیر ، فخر رازی ، سوره آل عمران / 61 ، المساله الثانیه ، ج 8 ، ص 80 و تفسیر الکشف والبیان، ثعلبی ، سوره آل عمران ، ج 3 ص 85
10- المراجعات ، شرف الدین - نهج الحق و کشف الصدق ، علامه حلی - الامامه و اهل البیت ، محمد بیومی مهران - کشف الیقین ، علامه حلی - آیه المباهله ، سید علی میلانی – وکتب تفسیر شیعه ذیل آیه 61 سوره ال عمران و
11- صحیح مسلم ، مسلم بن حجاج نیشابوری ،ج 4 ، ص 1871.
12 - در المنثور ، سوره آل عمران / 61 ، ج 2 ، ص 69 – تفسیر بیضاوی ( انوار التنزیل ) ، سوره آل عمران / 61 ، ج 1 ، ص 261 - الکشاف ، زمخشری ، سوره آل عمران /61 ، ج 1 ، ص 362 - الفصول المهمه ، ابن صباغ مالکی ، من هم اهل البیت فی المباهله ، ج 1 ف ص 127 –

تصحیح سند : 1 – نقل این روایت در صحیح مسلم از نظر اهل تسنن دلیل بر صحت حدیث است «اتفق العلماء رحمهم الله علی ان اصح الکتب بعد القرآن العزیز الصحیحان البخاری و مسلم و تلقتهما الامه بالقبول » 13. 2 – ترمذی در صحیحش بعد از نقل روایت مسلم [با اختلاف اندکی در الفاظ ] می نویسد: « هذا حدیث حسن غریب صحیح » 14. 3 – حاکم نیشابوری نیز در کتاب المستدرک علی الصحیحین بعد از نقل حدیث می نویسد: « هذا حدیث صحیح علی شرط الشیخین و لم یخرجاه » و در پاورقی همان کتاب، نظر ذهبی این گونه نقل شده است : « قال فی التلخیص : علی شرط البخاری و مسلم » 15 4 – جصاص در احکام القران مینویسد : « رواه السیر و نقله الاثر لم یختلفوا فیه ان النبی (ص وسلم) اخذ بید الحسن والحسین و علی و فاطمه رضی الله عنهم ثم دعا النصاری الذین حاجوه الی المباهله ... » .16
وجه مشترک روایات شان نزول :
1- بر اساس منابع ولیعه17 او لابعثن الیهم رجلا کنفسی » یعنی علیا . » 18 و همچنین ابن حجر مکی درباره مراد آیه مباهله میگوید: « هؤلاء هم اهل الکساء فهم المراد فی آیه المباهله »19 .
وجه استدلال :
1 – طهارت نفس و لیاقت اهل بیت (علیهم السلام) : پیغمبر خدا نفوسی پاکتر از اهل بیتش سراغ نداشت که لیاقت و صلاحیت این امر مهم را داشته باشند وگرنه با خود می آورد . حسنین در خردسالی از بزرگان صحابه و فاطمه از با فضیلت ترین زنان نیز افضل و احق بودند .
2 – بالاترین مرتبه ایمان اهل بیت به حقانیت پیامبر : اهل بیت اگر کمترین شکی به حقانیت پیامبر می‌داشتند قطعا در مباهله حاضر نمی شدند.
----------------------------------------------------------------------------

13 - صحیح مسلم بشرح النووی ، نووی ، مقدمه الشارح ، الموازنه بین البخاری و مسلم ، ج 1 ، ص14.
14- الجامع الصحیح سنن الترمذی ، کتاب التفسیر ، من سوره آل عمران ، ح 2999 ، ص 798 .
15- المستدرک علی الصحیحین ، حاکم نیشابوری ، کتاب معرفه الصحابه ، و من مناقب اهل رسول الله ، ح 4719 ، ج 3 ، ص 163 .
16 - احکام القران ، جصاص ، سوره آل عمران / 61 ، ج 2 ، ص 295 .
17 - اگر بنو ولیعه(ظاهرا بنو ولیعه قبیله ای بودند که در طائف زندگی می کردند. این قبیله با مسلمانان در جنگ بوند و هنگام جنگ با مسلمانان به قلعه های محکم خود پناه می بردند) دست از کار خود برندارند مردی را که چون نفس خودم است –یعنی علی بن ابی طالب- به سوی آنان خواهم فرستاد. Hawzah.net]روز مباهله پیامبر گرامی اسلام[.
18 - ینابیع الموده ،قندوزی حنفی ، المقدمه ، ح 22 ، ج 1 ، ص 43 .
19- الصواعق المحرقه ، ابن حجر مکی ، باب 11 ، فصل 1 ، آیه 1 ، ص 145

3 – بالاترین درجه اعتماد رسول الله (صلّی اللّه علیه وآله) به اهل بیت : در مباهله، دروغگو مورد لعن خدا قرار می‌گیرد. رسول خدا به صحت عقیده و باطن این بزرگواران یقین داشتند که آنها را برای مباهله برگزیدند
4 – روز مباهله ، روز معرفی افراد مورد اطمینان پیامبر است .
5 – اهل بیت شرکاء رسول خدا در مباهله: علامه طباطبائی در این زمینه سخن مفصلی دارد که خلاصه آن چنین است : چون عبارت « کاذبین » به صورت جمع است ، معلوم است که دو طرف دعوا جمع و گروهی بوده اند. و گر نه آیه به صورتی می آمد که هم بر مفرد و هم بر جمع دلالت کند . به این صورت « فنجعل علی من کان کاذبا » 20 پس این نتیجه حاصل می شود که تمام حاضران در مباهله شریک دعوا بوده اند. شاهد صدق این ادعا، تکمله برخی احادیث شان نزول آیه است که پیامبر می‌فرمایند هنگامی که دعا کردم امین بگویید . یعنی با امین گفتن اینان ،دعا کامل می شود و این شراکت در مباهله است.
معتبر شیعه واهل سنت، رسول خدا (صلّی اللّه علیه وآله) در مقام اجرای فرمان الهی ، علی وفاطمه و حسنین ( صلوات الله علیهم اجمعین) را برای مباهله آوردند .
2- بر اساس عمل پیامبر (صلّی اللّه علیه وآله) در آیه 61 سوره آل عمران ، مصداق « ابناء » فقط حسنین و مصداق «نساء » فقط فاطمه و مصداق «انفس» به جز پيامبر فقط علی ( صلوات الله علیهم اجمعین) هستند .
3 – تصریح علمای اهل ست: برخی علماء اهل سنت نیز بر مبنای عمل پیامبر به مطلب فوق تصریح کرده اند . به عنوان مثال ؛ واحدی نیشابوری می نويسد : «
قال الشعبی : ابناءنا : الحسن و الحسین ، نساءنا :فاطمه و انفسنا علی بن ابی طالب رضی الله عنهم » 21. و همچنین قندوزی حنفی می نویسد : « فابرز 22 رسول الله (صلّی اللّه علیه وآله) علیا والحسن والحسین و فاطمه صلوات الله علیهم و عنی من قوله (انفسنا ) نفس علی و مما یدل علی ذلک قوله (صلّی اللّه علیه واله) « لتنتهین بنو
6 –امیرالمومنین نفس رسول خداست پس شئون رسول خدا(صلّی اللّه علیه وآله) براي ايشان ثابت است مگر آن شأني كه با دليل استثنا شود در نتيجه به دو دلیل افضلیت و اولویت نسبت به مومنین بعد ازپيامبر(صلّی اللّه علیه وآله) جانشين بلافصل ايشان خواهد بود؛
---------------------------------------------------------------------------------

20 - تفسیر المیزان علامه طباطبائی ، سوره آل عمران ، /61 .
21 - اسباب النزول ، واحدی نیشابوری ، سوره آل عمران / 61 ، ص 68 .
22 - فابرز: یعنی ظاهر کرد. کنایه از این که رسول خدا (صلّی اللّه علیه وآله) معانی ابناء، نساء و انفس را که بر مردم پوشیده بود برایشان ظاهر و آشکار کرد.

الف – افضلیت : خداوند در آیه مباهله علی (علیه السّلام) را نفس و جان پیامبرش قرار می دهد .عقل انسان می گوید نفس انسان و کسی که به منزله خود اوست، دارای همان فضائل است؛مگر فضیلتی که با دلیل خارج شود. در نتیجه همان گونه که در افضلیت پیامبر خدا (صلّی اللّه علیه واله) بر تمام افراد دیگر تردیدی نیست به تبع آن در افضلیت علی (علیه السّلام) که نفس ایشان است بر دیگران تردیدی نیست . از انجا که به نظر فریقین بعد از پیامبر (صلّی اللّه علیه واله) باید بافضیلت ترین فرد جانشین باشد ، امامت و خلافت بلافصل امیرالمومنین ثابت می شود . 23
ب – صاحب اختیاری : خداوند در قرآن کریم می فرماید ( النبی اولی بالمومنین من انفسهم ) 24 . و علی (علیه السّلام) نفس و جان پیامبر (صلّی اللّه علیه واله) است . همچنان که به شهادت قرآن کریم رسول خدا صاحب اختیار مومنین است ؛ علی (علی السّلام) نیز که به شهادت قرآن نفس رسول (صلّی اللّه علیه واله) است ، صاحب اختیار مومنین و امیر بر آنهاست25 . بعد از رسول خدا (صلّی اللبه علیه واله) طبعا صاحب اختیار مومنین، خلیفه رسول بر مومنین خواهد بود .


پاسخ به سوالات :
1- محمد رشید رضا در تفسیر المنار در مورد روایات شان نزول آیه مباهله می نویسد :
«مصادر هذه الروایات الشیعه و مقصدهم منها معروف و قد اجتهدوا فی ترویجها ما استطاعوا حتی راجت علی کثیر من اهل السنه ...» 26.
پاسخ : با توجه به اسناد ذکر شده از معتبر ترین کتب اهل سنت و تصحیحات وارده روشن می شود که محمد رشید رضا جز از سر تعصب این مطالب را ننوشته است .
2 – ابناء و نساء و انفس جمع اند. با وجود دلالت ابناء بر دو نفر، چگونه نساء بر یک نفر و انفس بر یک نفر دلالت کرده است؟
پاسخ اول : این مطلب بر اساس عمل پیامبر است . واگر بر این تفسیر اشکالی باشد این اشکال متوجه پیامبر خواهد بود .
---------------------------------------------------------------------------------

23 - بعضی مثل ابن ابی الحدید به افضلیت ابوبکر عقیده ندارند اما خلافت و جانشینی او را پذیرفته اند. البته این نظریه در حال حاظر در بین اهل سنت جایگاهی ندارد و به اتفاق همه مسلمانان بعد از رسول خدا باید بافضیلت ترین فرد جانشین باشد. شیعه مصداق آن را امیرالمومنین علی(ع) و منسوب از جانب خداوند می داند. اهل تسنن مصداق آن را ابوبکر می دانند.
24 - احزاب / 6 .
25 - اثبات شئون پیامبر(ص) غیر از نبوت، برای علی(ع) با برخی ا حادیث همانند حدیث منزلت نیز قابل اثبات است.
26 - تفسیر القران الحکیم الشهیر بتفسیر المنار ، محمد رشید رضا ، سوره آل عمران / 61 ، ج 3 ، ص 322

پاسخ دوم : موارد مشابه این گونه شمول در قرآن آمده است . (الذین قال لهم الناس قد جمعوا لکم فاخشوهم ) 27 . جمعی از مفسران میگویند : منظور از « الناس » نعیم بن مسعود است . 28
پاسخ سوم : بسیار می شود که در بیان حکم یا تنظیم عهدنامه ، حکم به صورت کلی و جمع می آید وحال آن که ممکن است مصداق یک فرد باشد . مثلا : در برخی توافق نامه ها این عبارت ذکر می شود که: مسئول اجرای این توافقنامه، امضا کنندگان و فرزندان آنها هستند در حالی که ممکن است برخی امضا کنندگان آن توافقنامه فقط یک فرزند داشته باشند.

پاسخ چهارم : این عبارات به این دلیل به صورت جمع آمده است که پیامبر ملزم گردند هر کسی از صحابه را كه دارای استحقاق شرکت درمباهله هستند با خود همراه کنند لذا هیچ مانعی برای آوردن افراد لایق مباهله از اهالی مدینه وجود نداشت. بنابراين همراه بردن آن 4 نفر نشان دهنده آن است كه صرفا آنها استحقاق شراكت با پيامبر در امر مباهله را دارا بودند.
پاسخ پنجم :چون الفاظ به صورت جمع آمده و پیامبر یک نفر رابه عنوان نفس خود همراه کردند، دلالت بیشتری بر افضلیت او می کند واگر الفاظ مطابق با عدد افراد حاضر در مباهله نازل می شد، چنین دلالتی نداشت.
3 – آیا می توان گفت مراد از انفس، شخص پیامبر (صلّی اللّه علیه واله) است ؟
پاسخ اول : در آن صورت، آمدن انفس در آیه لغو بود . زیرا اگر آیه به صورت (ندع ابناءنا و ابناءکم و نساءنا ونساءکم ثم نبتهل ... ) می آمد، کفایت می کرد.
پاسخ دوم : در آن صورت آوردن علی (علیه السّلام) بی دلیل بود چون بین علی (علیه السّلام) و رسول خدا رابطه پدر و فرزندی وجود نداشت که گفته شود آوردن ایشان به این دلیل بوده که مصداق ابناء بوده است.
پاسخ سوم : مامون همین سوال را از امام رضا (علیه السّلام) پرسید ایشان فرمودند : «همانطور که فرمانده غیر از فرمانبردار است ، دعوت کننده غیر از دعوت شونده است ». واینجا مقام اندیشیدن و فکر کردن نیست که بعضی بگویند این جریان مانند « دعوت نفسی » و « شا ورت نفسی » است بلکه مقام خطاب و ندا است .
4 – در تقابل اسلام و مسیحیت چرا فقط چند نفر آورده شدند ؟
پاسخ : چون حضور اینها به منزله حضور کل امت بوده و آمین گفتن اینها از آمین کل امت کفایت می کند .
5 – چرا برای ابناء دو نفر ولی برای نساء و انفس یک نفر آورده شده است ؟
--------------------------------------------------------------------

27- آل عمران / 173 .
28 - الجامع لاحکام القران ،قرطبی ، سوره آل عمران / 173 ، ج 4 ، ص 279 .

پاسخ : چون در امت اسلامی نظیر و مانندی برای علی (علیه السّلام) وفاطمه زهرا (سلام اللّه علیها) نبود لذا به تنهایی آورده شدند. و اگر در امت نظیری برای ایشان می بود یقینا پیامبر خدا او را نیز می آورد مثل حسنین (علیهماالسلام) که چون هم ردیف بودند ، انتخاب یکی از آن دو بدون دیگری ترجیح بلا مرجح بود به این دلیل با هم آورده شدند.

ا

اهل سنت و شأن نزول آیه مباهله

سؤال: علماى اهل سنت چه احادیثى در مورد شأن نزول آیه مباهله نقل کرده اند؟
جواب: علماى اهل سنت شأن نزول آیه مباهله(1) رابه طریق مختلف در کتب روایى و تفسیرى خود نقل کرده اند که در اینجا به برخى از سندهاى صحیح آن اشاره مى کنیم:
1 ـ ابن عساکر به سندش از ابى طفیل نقل کرده که امیر المؤمنین(علیه السلام) با اصحاب شورا مناظره کرده و جمله اى از فضایل و مناقبش را برای آنان بر شمرد; از آن جمله فرمود: «شما را به خدا سوگند مى دهم، آیا در میان شما کسى نزدیک تر به رسول خدا(صلى الله علیه وآله) در خویشاوندى هست؟ وکسى که رسول خدا او را نفس خود خوانده و فرزندان او را فرزندان خود و زنان او را زنان خود، خوانده باشد غیر از من وجود دارد؟» گفتند: بار خدایا، هرگز.(2)
2 ـ احمد بن حنبل نقل کرده . . . هنگامى که این آیه نازل شد ( نَدْعُ أَبْناءَنا وَأَبْناءَکُمْ) رسول خدا(صلى الله علیه وآله) علىّ و فاطمه و حسن و حسین ـ رضوان الله علیهم اجمعین ـ را دعوت کرد، آنگاه عرض کرد: بار خدایا! اینان اهل من هستند.(3)
3 ـ مسلم نقل کرده که معاویة بن ابى سفیان، سعد بن ابى وقاص را خواست و گفت: چه چیز تو را مانع شده که ابو تراب را سبّ نکنى؟ گفت: سه فضیلت را رسول خدا(صلى الله علیه وآله) درباره علىّ(علیه السلام) بیان داشته که با وجود آن ها هرگز على(علیه السلام) را سبّ نخواهم کرد، واگر یکى از آن ها براى من بود از شترهاى گران قیمت نزد من ارزشمندتر بود... یکى آنکه هنگامى این آیه نازل شد: ( فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَأَبْناءَکُمْ) رسول خدا(صلى الله علیه وآله) علىّ و فاطمه و حسن و حسین(علیهم السلام) را خواست و عرض کرد: «بار خدایا! اینان اهل من هستند.»(4)
4 ـ ترمذى نیز با همین سند و متن، این حدیث را نقل کرده، آن گاه تصریح به صحت آن نموده است.(5)
پی نوشتها:

1 ـ سوره آل عمران، آیه 61: فمن حآجَّکَ مِن بَعْدِ ما جآءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أبْناءَنا وَ أبْناءَکُمْ وَ نِسآءَنا وَ نِسآءَکُمْ وَ أنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَعْنَتَ اللّهِ عَلىَ الْکاذِبینَ «هر گاه بعد از علم و دانشى که(درباره مسیح) به تو رسیده، (باز) کسانى با تو به محاجّه و ستیز برخیزند، به آنها بگو: بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را; ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم

زنان خود را; ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود; آنگاه مباهله کنیم; و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.»
2 ـ ترجمه امام على(علیه السلام) از تاریخ دمشق، ج 3، ص 90، ح 1131.
3 ـ مسند احمد، ج 1، ص 185.
4 ـ صحیح مسلم، ج 7، ص 120.
5 ـ صحیح ترمذى، ج 5، ص 596، کتاب المناقب، مناقب علىّ(علیه السلام).
6 ـ مستدرک حاکم، ج 3، ص 150.

5 ـ حاکم نیشابورى از سعد بن ابى وقاص نقل کرده: هنگامى که این آیه: (ندْعُ أَبْناءَنا وَأَبْناءَکُمْ...)نازل شد، رسول خدا(صلى الله علیه وآله) علىّ و فاطمه و حسن و حسین ـ رضى الله عنهم ـ را خواست، آن گاه عرض کرد: «بار خدایا! اینان اهل من هستند.»(6)
6 ـ طبرى از سدىّ در تفسیر آیه مباهله نقل کرده که پیامبر(صلى الله علیه وآله) در آن هنگام دست حسن و حسین و فاطمه را گرفت و به علىّ(علیه السلام) گفت: دنبال ما بیا. او هم با آن ها به راه افتاد. در آن روز نصارا بیرون نیامدند و گفتند: ما مى ترسیم که این شخص پیامبر باشد و نفرین پیامبر مانند نفرین دیگران نیست.(7).
7 ـ مأمون عباسى روزى به امام رضا(علیه السلام) عرض کرد: مرا به نزدیک ترین فضیلت امیر المؤمنین(علیه السلام)خبر بده که قرآن بر آن دلالت دارد. حضرت فرمود: «فضیلت مباهله، خداوند ـ جل جلاله ـ فرمود: ( فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَأَبْناءَکُمْ وَنِساءَنا وَنِساءَکُمْ وَأَنْفُسَنا وَأَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللهِ عَلَى الْکاذِبِینَ)، آن گاه رسول خدا(صلى الله علیه وآله) حسن و حسین که دو فرزند او به حساب مى آمدند دعوت کرد، ونیز فاطمه را که در موضع نساء او به حساب مى آمد خواست و نیز امیر المؤمنین(علیه السلام) را که به حکم خداوند ـ عزّ وجلّ ـ نفس او به حساب مى آمد دعوت نمود. و به تحقیق ثابت شده که احدى از خلق خدا جلیل تر و افضل از رسول خدا(صلى الله علیه وآله)نیست، پس واجب است که احدى افضل از نفس رسول خدا(صلى الله علیه وآله) به حکم خداوند ـ عزّ وجلّ ـ نباشد....»(8)
پی نوشتها:

6 ـ مستدرک حاکم، ج 3، ص 150.
7 ـ جامع البیان، ج 3، ص 212 و 213.
8 ـ الفصول المختاره، ص 38.

پس از فتح مكه در سال هشتم هجرى و درخشش قدرت اسلام در جزيرةالعرب، پيروان ديگر اديان و مذاهب و رهبران و رجال سياسى و مذهبى توجه خاصى به اسلام و مسلمانان و به كانون اين قدرت عظيم يعنى مدينةالرسول پيدا كردند. اين امر زمينه مناسبى را براى نشر و گسترش شعاع اسلام تا اقصى نقاط حجاز و حتى خارج از آن فراهم آورد و پيامبر اسلام توانست از اين فرصت بخوبى استفاده كند و با ارسال نامه‏ها و نمايندگان ويژه به رؤساى بلاد و زمامداران كشورها آنها را به پذيرش اسلام و يا به رسميت شناختن دولت اسلامى و التزام به مقررات آن فرا خواند.
طبيعى است كه بسيارى از مخاطبين اين نامه‏ها علاقه‏مند بودند كه به مدينه و به مقر دولت اسلامى بيايند و با شخص رسول‏خدا آشنا شوند و از نزديك وضعيت مسلمانان را ببينند. اين بود كه در سال نهم هجرى به تدريج هيئت‏هاى نمايندگى طوائف و قبائل عرب به حضور رسول‏خدا مى‏رسيدند و اين سال را مورخين «عام الوفود» نام نهاده‏اند. نامه رسول‏خدا به مسيحيان نجران از جمله نامه‏هاى ارسالى آن حضرت بود كه گروهى از بزرگان و اشراف نجران را به مدينه كشاند. اين هيئت بلندپايه چون در مذاكرات شفاهى با آن حضرت به تفاهم نرسيدند و از سر لجاج پاسخ آن حضرت به سؤالات اعتقادى خود را قانع‏كننده ندانستند پيشنهاد ديگرى از سوى رسول‏خدا دريافتند مبنى بر اين كه اكنون كه هر طرف خود را محق و ديگرى را باطل مى‏شمارد بياييد عزيزان خود را جمع كنيم و دست به دعا برداريم و خداى خويش را بخوانيم و هر يك بر ديگرى نفرين كند تا ببينيم خداوند نداى كدام طرف را پاسخ مى‏دهد و آشكار شود چه كسى در ادعاى خود دروغگويى بيش نيست. اين عمل كه در لغت عرب مباهله ناميده مى‏شود، راهى جديد بود كه به نص آيه 61 سوره آل‏عمران

(فمن حاجك فيه من بعد ما جاءك من العلم فقل تعالوا ندع ابنائنا و ابنائكم و نسائنا و نسائكم و انفسنا و انفسكم ثم نبتهل فنجعل لعنةالله على الكاذبين)

پيامبر اسلام از سوى خداوند بدان مأمور گشت و براى پايان بخشيدن به مجادلات هيئت نصارى با آن حضرت و اقناع عوام و خواص از مسلمانان و مسيحيان از هر منطق و استدلالى بهتر و رساتر بود. ولى به گواهى همه منابع تاريخى مسيحيان نجران پس از قبول اين پيشنهاد چون به ميعادگاه وارد شدند و نشانه‏هاى حقانيت رسول‏خدا را در دعوت خويش مشاهده كردند از اقدام بدين كار منصرف شدند و به پرداخت جزيه و امضاى صلحنامه‏اى كه رسول‏خدا شروط آن را مشخص مى‏ساخت، تن در دادند.

اين واقعه با همه خصوصيات و لوازم و آثارش نظر محققان شيعه و سنى و حتى پاره‏اى از مستشرقين را به‏خود جلب كرده است و ما در اين واقعه تاريخى سه جهت را قابل توجه و ملاحظه مى‏دانيم :

جهت اول: ظهور حقانيت اسلام در برابر مسيحيت. و جالب توجه آن است كه تا به امروز نيز هيچ عالم و عابد مسيحى نخواسته است كه بار ديگر به ميدان مباهله با مسلمانان درآيد تا بدين وسيله از اعتقاد راسخ خود به صحت ادعايش و يقين به حقانيت دينش خبر دهد ؛ بلكه در پيرامون واقعه مباهله حوادثى به ثبت رسيد كه عكس اين مطلب را ثابت كرد و بخوبى آشكار شد كه مسيحيان علائم پيغمبر خاتم را كه در كتب آسمانى موجود در نزد خود خوانده بودند، بر پيامبر اسلام منطبق ديدند و او را در ادعاى نبوت بر حق مى‏دانستند و به تعبير قرآن «الذين آتيناهم الكتاب يعرفونه كما يعرفون ابناءهم و ان فريقا منهم ليكتمون الحق و هم يعلمون» (بقره / 146) ولى با اين حال نمى‏خواستند از دين خود و موقعيت ويژه‏اى كه نزد مردم خود پيدا كرده‏اند دست بكشند.

جهت‏دوم: اثبات فضيلتى‏عظيم براى على‏عليه السلام و زهراءعليها السلام و حسنين‏عليهما السلام كه تنها همراهان رسول‏خدا در اين ماجرا بودند و اختيار نمودن پيغمبر اينان را از ميان فرزندان و زنان و اصحاب خود، بهترين دليل بر علو مرتبه و منزلت آنها نزد خدا و رسول‏خداست.