لطایف حکمی با نکات قرآنی

قرآن، چراغ راه آکدلان و حقیقت جویان است و هماره در پهنای زمین و وسعت زمان، نور هدایتی بوده است در فرارویی حقیقت طلبان.
معجزه بودن آن نیز از آن روست که احدی توانایی آوردن مانند آن را ندارد و از میان کتب آسمانی، تنها کتابی است که تحریف نشده است. بشر آشنا با این صحیفه بیکران، حقیقت ناب رااز چشمه زلال معرفت قرانی طلب می کند و راه افسانه را نخواهد پیمود.
جنگ هفتاد ودو ملت همه را عذر بنه چـون ندیدند حـقیقت ره افسانه زدند
قرآن در میان مسلمانان، همچون قلب در پیکرر انسان است و هرگاه که قرآن در میان آنان حاکم بوده هیچ گاه غبار ندامت بر پیشانی آنان ننشسته است. اهتمام به قرآن در میان مسلمانان تا آنجا پیش رفته است که حتّی در ادبیات آنان، ضرب المثل های روزمره و اشعار و حکایات آنان، جایگاهی درخور یافته است. استشهادهای ظریف به آیات قرآنی نیز از همان جمله است کهمادر این نوشتار سعی خواهیم کرد با جمع آوری آنها از کتب مختلف مجموعه ای را فراهم آوریم که نکات و لطایف حکمی را دربرداشته باشد.
سلطان پابرهنه

سلطان سلیمان، که از سلاطین عثمانی بوده است، روزی قصد زیارت مرقد مطهّر حضرت علی (ع) را در نجف کرد. نزدیکی حرم از اسب پایین آمد تا به احترام حضرت امیر (ع) تا حرم پیاده رود.
یکی از همراهان او که از دیدن این صحنه به شگفت آمده بود بر سلطان خرده گرفت که شما شأن خود را با این عمل پایین آوردید و سلطان در پاسخ گفت: احترام امیر المؤمنین (ع) بر من واجب است.
قاضی قانع نشد و اصرار کرد تا به قرآن تفأل زده شود. سلطان نیز چنین کرد این آیه در اول صفحه ظاهر شد: «فاخلع نعلیک إنک بالواد المقدس طوی؛ کفشهای خود را درآور چرا که در مکان مقدسی هستی».
طه (20)، آیه 12
بخیل زیرک

بخیلی سفارش ساخت کوزه و کاسه ای را به کوزه گر داد. کوزه گر پرسید: بر کوزه ات چه نویسم؟
بخیل گفت بنویس: «فمن شرب منه فلیس منّی؛ یعنی هرکس از آن بنوشد از من نیست»!
کوزه گر پرسید: بر کاسه ات چه نویسم؟ بخیل گفت بنویس: «و من لم یطعمه فأنّه منّی؛ یعنی هرکس از آن نخورد او از من است».
بقره (2)،و آیه 249
سهم برادری

مسکینی به نزد امیر آمد و گفت به مقتضای آیه «انما المؤمنون اخوة؛ مؤمنان برادر یکدیگرند»، مرا در مال تو سهمی است، چرا که برادرت هستم.
حجرات (49)، آیه 10
امیر گفت تا یک دینار به او دادند. مسکین گفت: ای امیر این مبلغ کم است. امیر گفت: ای درویش، تنها تو برادر من نیستی، بلکه همه مؤمنان عالم برادر من هستند، پس اگر مال مرا به همه ایشان قسمت کنند به تو بیش از نرسد.
زن نکته سنج

روزی زنی را نزد حجاج آوردند که قبیله او سرکشی کرده بود.
حجاج به او گفت: ای زن! آیه ای مناسب بخوان تا تو را ببخشم. زن این آیه را خواند: «اذا جاء نصراللّه والفتح. ورأیت النّاس یخرجون من دین اللّه أفواجاً».
حجاج گفت: وای بر تو! اشتباه گفتی، بلکه «یدخلون فی دین اللّه» درست است. زن گفت: ای حجّاج «دخلوا و انت تخرجهم؛ یعنی آن ها داخل در دین خدا شدند و تو آن ها را خارج می کنی».
از ماست که بر ماست

شخصی شیر می فروخت و آب در آن می ریخت، پس از چندین سال، سیلابی بیامد و گوسفندان و اموالش را برد. به پسر خود گفت: نمی دانم این سیل از چه آمد؟
پسر گفت: ای پدر، این آبی است که به شیر داخل می کردی اندک اندک جمع شد و هرچه داشتیم برد.
«وما اصابکم من مصیبة فبما کسبت ایدیکم؛ و آن چه از رنج و مصائب به شما می رسد، همه از اعمال زشت خود شما است».
شوری (42)، آیه 30
منابع: رنگارنگ، ج1، ص284. کدو مطبخ قلندری، ص30و 56. لطائف الطوائف، ص 135.

فیلمنامه حضرت یوسف

بدون تردید بهترین الگو برای انسان ها زندگی پیامبران الهی است که بحمد للّه در سال های اخیر تلاشهای زیادی برای کودکان و نوجوانان در مجلات و کتب داستانی شده است، امّا خلأ کمبود داستان های پیامبران و قصص قرآنی در حوزه فیلم و تصویر به شدت مشهود است و علی رغم گستردگی موضوعات و غنای سوژه های قرآنی، متأسفانه کمتر به آنها توجه شده است و می توان گفت مورد بی مهری هنرمندان قرار گرفته است.
فیلمنامه مجموعه تلویزیونی حضرت یوسف از تلاش های درخوری است که آهنگ جبران چنین کمبودی را دارد. جناب آقای نجف علی حسن زاده، که خود از طلاّب و فضلای برجسته و روشنفکر حوزه علمیه مشهد است، پس از دوسال تحقیق در تفاسیر و تاریخ و قصص قرآن، فیلمنامه حضرت یوسف را به رشته تحریر درآورده و در یک سریال 18 قسمتی در 316 صفحه تقدیم هنر دوستان و علاقه مندان داستان های قرآنی کرده اند.
داستان حضرت یوسف علاوه بر آن که خداوند در قرآن آن را بهتر قصه ها (احسن القصص) نامیده است، کامل ترین داستانی است که در قرآن آمده است و به همین جهت بیشترین نکات آموزنده قرآنی و مسائل اخلاقی، تربیتی، سیاسی به صورت سازنده و مفید در آن یافت می شود.
داستان حضرت یوسف داستان روز جامعه جوان ماست. تشریح عنایت پروردگار جهان به بنده عفیف، پاکدامن، باتقوا و عاشق خود در این داستان، حدیث دلربایی است که جان های پاک را به سوی خود می کشد. داستان حضرت یوسف تنها قصه ای است که در آن از عشق سخن می گوید، از عشق مجازی زلیخا و عشق حقیقی یوسف، که با بیانی زیبا و لطیف سرانجام این دو به تصویر کشیده شده است.
روان بودن متن گفتگوهای فیلمنامه، زیبایی این مجموعه تلویزیونی را در ایجاد ارتباط راحت تر و مأنوس تر با بینندگان خود دو چندان کرده است.
سؤال و جواب

سؤالات زیادی از خوانندگان محترم و جوانان عزیز درباره قرآن کریم به دستمان رسیده است که پاسخ برخی از آن ها را ارسال داشته ایم. بخشی از سؤالات مانند چگونگی نزول قرآن کریم، جمع آوری آن، کیفیت وحی و … مربوط به علوم قرآن است که ان شاءاللّه در شماره های بعدی بشارت به صورت سلسله وار از آن ها بحث خواهد شد. مواردی را نیز در هر شماره از مجله با پاسخ آن درج می نماییم.

بشارت

1. با توجّه به اهمیتی که برای قرآن گفته می شود چرا خواندن قرآن یکی از واجبات نیست؟
واجبات عبادی در اسلام مانند نماز، روزه و … از کمترین اموری هستند که فرد مسلمان با انجام آن نخستین مراحل رشد و تعالی را طی می کند، امّا برای تقرّب بیشتر و کسب کمالات معنوی اموری را خداوند مستحب کرده است. قرائت قرآن همراه با تفکّر و تأمل از آن امور است. پس امکان دارد یک امر از جهت کمک به رشد معنوی بسیار مهم باشد ولی واجب نباشد و خداوند خواسته افراد با آزادی و میل و رغبت بیشتر آن اعمال را انجام دهند. در عین حال باید به دو نکته توجه داشت: اوّل آن که در نماز، که مهمترین واجب الهی است بخش زیادی از آن سوره حمد و یک سوره دیگر از قرآن است و به عبارتی بر هر مسلمان مکلّف واجب است در روز ده مرتبه، بخشی از قرآن را به قصد نماز بخواند، و نکته دوّم آن که خداوند مهربان و آگاه بر حالات انسانها است و توانایی ها و ظرفیت های او را در رابطه با احکام می داند و چه بسا از این جهت قرائت همه قرآن را واجب نکرده باشد.
2. ما که به زبان عربی آشنا نیستیم برای فهمیدن قرآن چه باید بکنیم؟
فهم قرآن اختصاصی به طبقه خاصّی ندارد وهمه می توانند قرآن بخوانند و به اندازه استعداد و ظرفیت های علمی از آن بهره مند شوند، طبعاً برای کسانی که آشنا به زبان عربی نیستند ترجمه های خوبی از قرآن به چاپ رسیده است که به فهم قرآن کمک فراوانی می کند، ضمن این که تفاسیری نیز به زبان فارسی منتشر شده است که می توان برای فهم عمیق تر به آن تفاسیر مراجعه کرد.
3. برای اینکه قرآن به قلب و روح انسان تأثیر بگذارد چه باید بکنیم؟
برای تأثیر پذیری از قرآن کریم، روایات فراوانی از ائمه معصومین (ع) رسیده از جمله این که: قرآن به صورت ترتیل (آهسته، شمرده، روشن و واضح) خوانده شود. فرد به هنگام خواندن قرآن متوجه باشد قرآن سخن خداست و خدا با او سخن می گوید، به معنای آیات توجه کند و به هنگامی که به آیات انذار و ترس از خدا می رسد بترسد و آثار ترس در او نمایات شود و هنگامی که آیات رحمت و اوصاف بهشت را می خواند امید به رحمت را در خود زنده کند. و یا اینکه قرآن با صوت حزین خوانده شود و…
از همه این امور مهم تر آن که فرد هرچه طهارت و پاکی نفس و دوری از گناهان را بیشتر رعایت کند زمینه ای فراهم کرده که هم قرآن را بهتر می فهمد و هم اثر بیشتری بر او می گذارد چنانکه در خود قرآن کریم آمده است: که این [پیام قطعاً قرآنی است ارجمند، در کتابی نهفته، که جز پاک شدگان بر آن دست ندارند.
واقعه (56) آیه 77ـ79

4. چرا قرآن خصوصاً زمانی که با آهنگ حزین خوانده شود مات را بیشتر تحت تأثیر قرار می دهد؟
در روایات متعددی آمده است که قرآن با حزن نازل شده است و شما هم آن را با حزن بخوانید گویا صوت حزین یک نوع ارتباط، سنخیت و سازگاری بین قاری قرآن و خود قرآن ایجاد می کند و فرد را تحت تأثیر خود قرار می دهد. علاوه بر آن، حزن ظاهر مقدمه خشیت و نرمی دل و باطن انسان می شود و همین امر زمینه تأثیرگذاری سخن خداوند را فراهم می سازد. چنان که امیرالمؤمنین علی (ع) فرمود: حزن و شکستگی دل ها گناهان را از بین می برد. البته حزنی که در این جا نام بردیم، حزن ممدوح و پسندیده است که آغاز حرکت است و امید به آینده را در دل روشن می کند،خلاف حزن بر امور دنیوی که به تعبیر امام علی (ع) نشانه خشم و نارضایتی از قضای الهی است و باعث رکود، تنبلی، سردی و ناامیدی می شود.