راهی برای بهره بردن دائم از فیض خدا

یکی از زیباترین جلوه های ارتباط عاشقانه با خدا و اساسی ترین راه های سیر و سلوک، ذکر است.


آیت ا... جوادی آملی بیان کرد: قرآن کریم دستورات فراوانی دارد، برخی از این دستورها مقطعی است، مثل اینکه می فرماید در ماه مبارک رمضان روزه بگیرید و مانند آن ، اما گاهی هم برخی دستورها دائمی است، مانند توصیه به یاد خدا: یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثیراً .سرّ این که باید همیشه به یاد خدا بود بر اساس دو نکته است، یکی از آنها به خاطر جذب خیر است، چون خدای متعال «دائم الفیض علی البریة» و «دَائِمَ الفَضلِ عَلَی البریَّة» است و این طور نیست که افاضه الهی تعطیل بردار باشد.


خداوند «باسط الیدین بالعطیّة» است. وقتی دائماً خدای متعال به ما فیض می رساند، ما هم باید ذکر کثیر داشته باشیم، یعنی یاد او در دل و نام او بر لب، می شود ذکر کثیر. اگر خداوند «دائم الفیض» است، باید دائماً به یاد فیّاض باشیم تا دائماً از فیض الهی بهره مند بشویم.دشمن دائماً وسوسه می کند. مگر ابلیس شب و روز دارد و انسان را آرام می گذارد؟! در خواب هم مزاحم آدمی است. پس اصرار قرآن کریم بر یاد خدا برای مقابله با وسوسه های شیطانی است.

مقام ذات در دسترس احدی نیست و حقیقتی بسیط و نامتناهی است، اکتناه صفات ذات هم چون نامتناهی و بسیط است در دسترس احدی نیست. هیچ عقلی به کُنه ذات اقدس الهی راه ندارد، اما آن مقداری که شناخت خدا ممکن است آن راه باز است. چرا که ما با فعل خدا، فیض خدا، وجه خدا و نور خدا کار داریم.یاد خدا طنابی است که اگر انسان آن را بگیرد، از هر سقوطی نجات می یابد. البته یاد و نامی که انسان را به مقامی می رساند و جزو مخلَصین می کند، تنها یاد مبدأ و توحید نیست، چون توحید به تنهایی مشکل ما را حل نمی کند، آنچه مشکل ما را حل می کند این است که خدا از ما مسئولیت می خواهد. ما نیامده ایم که در گودال گناه فرو رویم.

آثار ذکر بر روح و روان


یکی از زیباترین جلوه های ارتباط عاشقانه با خدا و اساسی ترین راه های سیر و سلوک، ذکر است؛ یعنی مترنّم بودن زبان و قلب انسان به اسماء حُسنای الهی و شاداب نگه داشتن گل روح در زیر باران یاد حق.

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به اصحابشان فرمودند: آیا می خواهید شما را به بهترین و پاکیزه ترین کارهایتان نزد پروردگارتان، و رفعت دهنده ترین اعمال در درجات معنویات، و آنچه برای شما بهتر از درهم و دینار است، و آنچه بهتر از روبه رو شدن با دشمنان و مقابله با آنهاست، راهنمایی کنم؟ همگی گفتند: آری ای رسول خدا صلی الله علیه و آله، ایشان فرمودند: آن ذکر کثیر خداوند متعال است(سفینه البحارج ۳/ص۲۰۰).ذکر خدا، از یاد بردن هستی محدود خویش در رهگذر یاد اسمای الهی است و تداوم و استمرار آن زنگار گناهان را از روی دل می زداید؛ زیرا غفلت و فراموشی حق تعالی، ساحت دل را مکدّر می کند. ذکر خداوند آثار و ثمرات اعجاب آور و باشکوهی دارد که هر یک از آنها در سازندگی روحی و اخلاقی انسان تأثیر بسزایی دارد. این آثار عبارتند از:

۱- یاد خدا نسبت به بنده: اولین اثر یاد خدا این است که خدای متعال نیز انسان را یاد می کند. «مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم».


۲ -روشنی دل: خداوند؛ ذکر خویش را موجب نورانی شدن و بیداری دل ها می داند. مردن دل و افسردگی از هولناک ترین سیه روزی هاست.یکی از موثرترین عوامل علاج مرگ دل و احیای دوبارة آن، پناه بردن به ذکر خداست؛ ذکر حق نور است و مداومت در آن، قلب را از تاریکی و نا امیدی و قساوت نجات می دهد.


۳- آرامش قلب: به تعبیر قرآن طمأنینه و سکون قلب از جمله آثار مستقیم یاد خداست. «کسانی که ایمان آورده اند و دل هایشان به یاد خداست، بدانید تنها با یاد خدا دل ها آرام می گیرد.»


۴- خشیت و ترس از خدا: از جمله آثار یاد خدا برای مومنان، خداترسی و خشیت می باشد. قرآن در این زمینه می فرماید: «تنها مومنان هستند که هرگاه یاد خدا به میان آید، دل هایشان ترسان شود».

۵ -بصیرت یافتن و شناخت شیطان: یکی از عوامل اصلی سقوط انسان و سیه روزی او، افتادن به دام های ناپیدای شیطان است و ذکر حق به انسان بصیرتی می دهد که وسوسه های پنهان و دام های ناپیدای شیطان را به سهولت بشناسد و در دام او نیفتد.


۶ -بخشش گناهان: از آثار و ثمرات اخروی یاد خداوند، مغفرت الهی می باشد که شامل حال یاد کنندگان خدا می گردد و اضافه بر آن، خداوند وعده اجر و پاداش بزرگ نیز به ایشان داده است.


۷- حکمت و علم: یکی دیگر از ثمرات ذکر، پختگی عقل و کمال و حکمت است. ذکر باعث فروزان شدن قوه ادراک انسان و جوشش فکر و اندیشه می شود. جان فرد شایستگی این را پیدا می کند که منعکس کننده حقایق غیبی در خود گردد و خداوند به اندیشه و عقل این افراد مدد رساند