چگونه بی دین از دنیا می رویم ؟

[محمد حسین]

گناهان کبیره، گناهانی هستند که در قرآن و روایات به کبیره بودن یا عذاب آنها تصریح شود که در صورت استغفار و تصمیم بر عدم برگشتن بسوی آنها دیگر گناهان ـ گناهان صغیره ـ نیز به لطف و عنایت الهی بخشوده می‌شود. از جمله گناهانی که در قرآن و سنت به کبیره بودن آنها تصریح شده است اصرار بر گناهان حتی صغیره است که گناه صغیره را تبدیل به کبیره می‌کند.[1]

تعریف اصرار بر گناه


«صُرّّ» بمعنی بستن و گره زدن است. کیسه را هم به آن جهت صُرّه می‌گویند که پول در آن گره زده و بسته می‌شود. اصرار هم معنای ثبات و دوام را می‌رساند. اصرار به گناه را نیز بدان لحاظ اصرار گویند که گوئی گناه را به گناه یا گناه را به خود بسته است.[2]
در اصطلاح اندیشمندان علم اخلاق و فقه، اصرار آن است که گناه معینی را مکرر بجا آورد، بدون اینکه بعد از هر مرتبه پشیمان شده، توبه کند یا گناه از او به طور کلی زیاد سر زند و پیشه و عادت او گردیده باشد هرچند از انواع متعدد گناهان باشد.

[محمد حسین]

اصرار بر گناه سبب بی‌دینی در زمان مرگ است

اصرار بر گناه و تكرار ن سعادتمندی را از انسان دور ساخته و فرصت توبه را از بین می‌برد.
تكرار گناه موجب انكار آیات خداوند

كسی كه از انجام گناه توبه نمی‌كند به مرور گرفتار انكار یات خداوند شده و باورش را نسبت به خداوند، قرن، ائمه اطهار علیهم‌السلام و قیامت از دست می‌دهد، در لحظه مرگ بی‌دین از دنیا می‌رود.
عامل تخلیه روح از باورهای مثبت

می توان عامل تخلیه روح از باورهای مثبت را گناهان دائمی و پیوسته خواند و برای حفظ باورهای مثبت نباید توبه را به تأخیر انداخت.
امام باقر علیه السّلام می‌فرماید: چیزى براى قلب فساد آورتر از گناهش نیست، قلب مرتكب گناه مى‏شود و بر آن اصرار مى‏ورزد تا بالایش را پائین مى‏گرداند (وارونه مى‏شود و معكوس مى‏فهمد و حق و باطل را بجاى هم مى‏گیرد

[محمد حسین]

آثار اصرار بر گناه
1ـ بی فایده بودن یاد خدا

اصرار بر گناه و تکرار آن حالتی در روح انسان به وجود می‌آورد که با آن وضعیت، دیگر یاد خدا هم فایده‌ای نخواهد داشت و آن حالت عبارت است از سبک شمردن امر الهی و بی‌پروا بودن در هتک حرمت او و خود را در پیشگاه مقدسش بزرگ شمردن و بدیهی است که با پدید آمدن چنین حالتی در انسان، دیگر روح بندگی در وجود او باقی نمانده، در نتیجه یاد خدا هم اثر و نتیجه‌‌ای نخواهد بخشید. البته باید دانست که این جریان در صورتی است که تکرار گناه و اصرار بر آن، از روی علم و عمد باشد و لذا فرمود: «و هم یعلمون»[3].
2ـ عاقبت به شر شدن

از طرفی بر اثر اصرار برگناه و تكرار آن، محبت آن گناه در دل او ریشه دوانیده، یاد آن گناه بر قلب او غلبه می‌کند. بنابراین چون هنگام مرگ رسد صورت آن گناه در نظرش مجسم می‌شود و میل به انجام آن در او پیدا می‌گردد و در همان حال كه توّجه روحش به عالم طبیعت و روى دلش بسمت دنیا است جانش گرفته می‌شود. چنین كسى كه سرش را بطرف دنیا برگردانیده و قبض روح شده است از لقاء پروردگار محجوب و در پرده خواهد بود و آنگاه كه انسان از خدایش محجوب گشت عذاب بر او نازل مى‏شود و آثار گناهانش ظاهر می‌گردد، چون انسان بر همان چیزى كه بر آن زندگى می‌کند می‌میرد و بر آنچه كه بر آن مرده، زنده مى‏شود. همانطور که پیامبر اکرم(ص) فرموده است.[4]

[محمد حسین]

3ـ مانع فهم

از جمله موانع درک و فهم و کاهش معرفت این است كه شخص بر انجام گناهى اصرار ورزد که این‏ باعث زنگار و تیرگى قلب شده، صفا و نورانیت آن را که از ابزار مهم درک و فهم است می‌زداید: درست مانند كثافات كه روى آینه باشد.[5]
4ـ استهزاء و مسخره کردن خود

امام باقر علیه السّلام می‌فرماید:
«کسی‌که از گناه توبه کرده، مانند كسى است كه گناه نكرده است اما كسى‌كه بر گناه اصرار دارد و استغفار مى‏كند، مانند كسى است كه خود را استهزاء كرده است».[6]
5ـ ظلمانی کردن قلب

اصرار بر گناه را به آبى تشبیه كرده‏اند كه بطور مداوم قطره قطره بر سنگى بچكد. این آب بالأخره در سنگ اثر مى‏كند در حالى‌كه اگر همان مقدار آب یك دفعه بر آن سنگ ریخته شود در آن تأثیرى نخواهد داشت و به همین دلیل پیامبر گرامى اسلام صلى اللّه علیه و آله و سلّم فرمود:
«محبوب‌ترین اعمال نزد خداوند با دوام‏ترین اعمال است اگر چه كم باشد». [7]
طبق قاعده ـ هر چیزى با ضدش شناخته مى‏شود[8]ـ از این حدیث چنین استفاده مى‏شود که فقط عمل دائمى تأثیر گذار است اگر چه كم باشد. گناهان كوچك هم اگر دوام یابند در ظلمانى كردن قلب تأثیر بسزایی خواهند داشت.[9]

[محمد حسین]

6ـ از کف دادن ملکه عدالت

عدالت، انجام واجبات و ترک محرمات وعدم اصرار بر گناهان است که با اصرار بر آنها و سقوط این ملکه، وی فاسق گشته، دیگر حتی شهادت او در محاکم قضایی نیز از درجه اعتبار ساقط است.
7ـ از کف دادن قوه تشخیص

امام باقر علیه السّلام می‌فرماید:
«چیزى براى قلب فساد آورتر از گناهش نیست، قلب مرتكب گناه مى‏شود و بر آن اصرار مى‏ورزد تا بالایش را پائین مى‏گرداند (وارونه مى‏شود و معكوس مى‏فهمد و حق و باطل را بجاى هم مى‏گیرد)».[10]
اصرار بر گناه ولو صغیره از گناهان کبیره بوده، سم مهلکی بر پیکره روح و روان انسان است که حالت بندگی را از او ربوده، نام و یاد خدای تعالی هم ثمره‌ای نمی‌بخشد

[محمد حسین]

منشأ اصرار بر گناه

اصرار بر گناه یا ناشى از تباهى و خواری یكى از دو قوه (شهوت و غضب) و خروج یكى از این دو از اطاعت قوه عاقله است یا از فساد هر دو قوه با هم پدید مى‏آید و در این صورت از رذائل هر دو قوه به شمار می آید و هر چه دلالت بر نکوهش مطلق گناه یا بر ذم هر یك از افراد معیّن آن داشته باشد بطریق أولى و با تأكید بیشتر بر نکوهش اصرار بر گناه دلالت دارد.[11]
درمان اصرار بر گناه

اما علاج اصرار بر گناه و دواء براى دستیابى به توبه، نیاز به تحصیل اسباب آن دارد و آن عبارت است از علم و تذكر و مجاهدت با عمل. اما علم به این است كه بداند آنچه بهتر و پایدارتر است آن سراى آخرت است و گناهان موجب شقاوت و بدبختى بس بزرگ براى او در دنیا و آخرت خواهد بود و آنچه كه انسان را از این شقاوت عظمى نجات می بخشد و محبت حضرت حق تعالى را كسب می كند و آدمى را بجوار حضرت ذو الجلال و لقاء او می رساند توبه است.از اینكه بگذریم باید دانست كه علم با غفلت نفعى بحال آدمى ندارد مگر اینكه انسان متذكر شود و علامت فكر سودمند این است كه آن فكر در تغییر و تحول احوال آدمى اثر بگذارد و در عواقب سوئى كه بخاطر زیاده روى در منافع زودرس دنیائى در انتظارش هست او را به تفكر وا دارد و همیشه متذکر آن بوده در اطراف آن نهایت تفکر را بکند. آنگاه شروع به توبه کند که مراتب و مراحل آن در کتابهای اخلاقی بیان شده است.[12]
نتیجه اینکه اصرار بر گناه ولو صغیره از گناهان کبیره بوده، سم مهلکی بر پیکره روح و روان انسان است که حالت بندگی را از او ربوده، نام و یاد خدای تعالی هم ثمره‌ای نمی‌بخشد.
از پروردگار همواره بخواهیم تا هنگام مرگ پرونده گناهانمان را بسته و قلم عفو بر ن بكشد والا دیندار از دنیا نخواهیم رفت.

[محمد حسین]

پی نوشت ها :

[1] ـ شیخ حر عاملی،محمدبن الحسن؛وسایل الشیعه، ج15،ص329،ح33
[2] ـ قرشی،سید علی اکبر؛قاموس قرآن،لغت«صرّ»؛طریحی،فخرال دین،مجمع البحرین،تحقیق سید احمد حسینی،المکتبه المرتضویه،لغت«صرّ»
[3] ـ طباطبائی،سید محمد حسین؛المیزان فی تفسیر القرآن، ج4،ص19
[4] ـ ورام بن ابی فراس،ابی الحسن؛تنبیه الخواطر نزهه النواظر(مجموعه ورام) ،ج2،ص133؛ ملکی تبریزی،میرزا جوادآقا،اسرارالصلاه،مترجم رضارجب زاده، ص233
[5] ـ جباران‏،محمدرضا؛ اخلاق (ترجمه‏ى اخلاق) ، ص : 101
[6] ـ همان، ص : 334
[7] ـ الخبر الذی رواه أبو هریرة عن النبی ص أنه قال« إن أحب الأعمال إلى الله تعالى أدومها و إن قل» علم الهدى، سید مرتضى ؛تنزیه الأنبیاء (علیه السلام)
[8] ـ «الأشیاء تستبان باضدادها»
[9] ـ جباران‏،محمدرضا؛ اخلاق (ترجمه‏ى اخلاق)، ص346
[10] ـ قال الباقر (علیه السلام):«ما من شی‏ء أفسد للقلب من خطیئته، إنّ القلب لیواقع الخطیئة، فما یزال به حتّى یغلب علیه، فیصیّر أعلاه أسفله» کلینی،یعقوب،اصول کافی،تصحیح و تعلیق علی اکبر غفاری، ج2،ص268
[11] ـ مجتبوى‏، سید جلال الدین؛ علم اخلاق اسلامى،‏ ج : 4 ص : 63
[12] ـ ملكى تبریزى‏، میرزا جواد آقا؛ أسرار الصلاة، رضا رجب زاده


تبیان
منابع :
خبرگزاری فارس ، بیانات حجت الاسلام انصاریان
سایت پژوهش