آیا چشم زدن واقعیت دارد؟

[طاهره وحیدیان]

http://www.upsara.com/images/dmougy0nvttcxqdcz9w.jpg



آیا چشم زدن واقعیت دارد؟چشم ونظر


رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمود: «چشم زخم، واقعیت دارد و مرد را در قبر و شتر را در دیگ قرار می‌دهد»

این سخن، کنایه از این است که شتر بر اثر چشم‌زخم، مریض می‌شود و صاحبش از ترس تلف شدنش، او را ذبح می‌کند. یکی از وسوسه‌های شیطان و فعالیت موجودات بدخواه، ایجاد بدبینی در میان دوستان و اطرافیان است و در این گونه شرایط است که مشکلات بسیاری پیش می‌آید و بدبینی‌ها نیز بیشتر می‌شود و به دنبال آن گرفتاری‌ها و نکبت در زندگی افزایش می‌یابد.


تعریف چشم زخم

نیروی مرموزی است که در چشم برخی انسان‌ها وجود دارد که ممکن است با یک نگاه مخصوص، طرف مقابل را بیمار یا هلاک کند.(تفسیر نمونه، ج 24، ص 424)

[طاهره وحیدیان]

چشم زخم از منظر قرآن کریم

به نظر می‌رسد در قرآن، آیه‌ای که به صراحت از «چشم زخم» سخن گفته باشد وجود ندارد اما در قرآن آیاتی وجود دارد که در مورد «چشم زخم» به آن استناد شده است از جمله:

1. قرآن کریم در سوره‌ی قلم آیه‌ی 51 می‌فرماید:

«وَ إِن یَکَادُ الَّذِینَ کَفَرُوا لَیُزْلِقُونَکَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّکْرَ وَ یَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ» (قلم / 51) ؛ و مسلماً نزدیک بود کسانی که کفر ورزیدند هنگامی که آگاه کننده (= قرآن) را شنیدند با چشمانشان تو را بلغزانند و می‌گویند: «قطعاً او دیوانه است.»


شأن نزول آیه‌ی شریفه

الف. برخی مفسران در شأن نزول این آیه نقل کرده‌اند که در مورد گفتار برخی مخالفان ولایت علی(علیه السّلام) در روز غدیر خُم بود که به پیامبر(صلبی اللّه علیه وآله) (در هنگامی که دست علی(علیه السّلام) را برای امامت بالا برد) نگاه کردند و گفتند: به چشمان او نگاه کنید مثل چشم دیوانگان می‌چرخد. پس جبرئیل آمد و آیه‌ی فوق نازل شد.

ب. بعضی مفسران نقل کرده‌اند که در قبیله‌ی بنی اسد افرادی بودند که قدرت چشم زخم داشتند و برخی از آن‌ها می‌خواستند پیامبر(صلّی اللّه علیه وآله) را چشم زخم بزنند که آیه‌ی فوق به این مناسبت نازل شد.(تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج 5، ص 215 )

[طاهره وحیدیان]

http://www.upsara.com/images/iu6vstjb3vkp7d28.jpg

بررسی:

با توجه به سیاق و لحن آیه که می‌فرماید: «نزدیک است که کافران با چشم، تو را بلغزانند» می‌توان از میان اقوال، این قول را پذیرفت که: «این آیه کنایه از نگاه‌های بسیار غضب آلود است مثل اینکه می‌گوییم فلان کس آنچنان بد به من نگاه کرد که گویی می‌خواست مرا با نگاهش بخورد یا بکشد»و آیه در مقام بیان نوعی نگاه خشم آلود، و چشم غرّه رفتن است به طوری که طرف مقابل را بترساند و از جای خود بلغزاند و از میدان بِدَر کند.

2. در سوره یوسف آیه‌ی 67 می‌فرماید:

«وَ قَالَ یَا بَنِیَّ لاَ تَدْخُلُوا مِن بَابٍ وَاحدٍ وَادْخُلُوا مِنْ أَبْوَابٍ مُّتَفَرِّقَةٍ...»

در آیه شریفه آمده که حضرت یعقوب(ع) از فرزندش می‌خواهد که از یک در وارد نشوند بلکه از چند در وارد شوند علت این امر چیست؟

«گروهی از مفسران گفته‌اند: علت این بوده که برادران یوسف از جمال کافی بهره‌مند بودند (اگر چه یوسف نبودند ولی برادران او بودند) و هم قامت‌های رشید داشتند، و پدر نگران بود که جمعیت یازده نفری که قیافه‌های آنان نشان می‌داد از یک کشور به مصر آمده‌اند، توجه مردم را به خود جلب کنند، او نمی‌خواست از این راه چشم زخمی به آن‌ها برسد.

بخشی از این چشم زخم، حق است و از نظر علمی نیز بوسیلة سیاله مغناطیسی مخصوصی که از چشم بیرون می‌پرد، قابل توجیه می‌باشد، هر چند عوام‌الناس آن‌را با مقدار زیادی از خرافات آمیخته‌اند.

[طاهره وحیدیان]

ثابت شدن چشم زخم از دیدگاه قرآن و علم

بسیاری از مردم معتقدند که در بعضی از چشم‌ها اثر مخصوصی است که وقتی از روی اعجاب به چیزی بنگرند،‌ ممکن است آن را از بین ببرند یا درهم بشکنند و انسان را بیمار یا دیوانه کنند.

این باور از نظر عقلی امر محالی نیست. امروزه بسیاری از دانشمندان معتقدند که در بعضی از چشم‌ها نیروی مغناطیسی خاصی نهفته شده که کارایی زیادی دارد و حتی با تمرین و ممارست می‌توان آن را پرورش داد.

تأثیر چشم و نیروهای مرموز آن از دیر زمان مورد توجه بشر بوده است. شاید نتوان تاریخ دقیقی برای شروع این عقائد یافت اما آنچه مسلم است انسان‌ها در اثر تجربیات روزمرّه و برخی نقل‌های تاریخی و دینی به این مطلب اعتقاد پیدا کرده‌اند هر چند که در این بین خرافاتی نیز راه یافته است که نیازمند پالایش است.


چشم زخم از دیدگاه روایات

در نهج‌البلاغه می‌خوانیم: «العین حق و الوتی حق»«چشم زخم حق است و توسل به دعا برای دفع آن نیز حق است»

در برخی روایات از امام صادق(علیه السّلام) نقل شده که برای جلوگیری از چشم زخم (توسط خود انسان) یا چشم خوردن سه مرتبه بگویند: «ما شاء الله لاقوة الا بالله العلی العظیم» و در برخی روایات دیگر حکایت شده است که ذکر خدا را بگوید کافی است.
در حدیثی می‌خوانیم که اسماء بنت عمیس خدمت پیامبر عرض کرد که گاه فرزندان جعفر چشم می‌زنند آیا رقیه‌ای برای آن‌ها بگیریم؟‌(رقیه:دعایی است که می‌نویسند و افراد برای جلوگیری از چشم زخم با خود نگه می‌دارند آن را تعویذ نیز می‌نامند) پیامبر فرمود: آری مانعی نداردٰ اگر چیزی می‌توانست بر قضا و قدر پیش گیرد،‌ چشم زدن بود.ذکر این نکته نیز لازم است که هیچ مانعی ندارد که این دعاها و توسل‌ها به فرمان خداوند،‌ جلوی تأثیر نیروی مرموز چشم‌ها را بگیرد؛‌ همان گونه که دعاها بر بسیاری از عوامل مخرب دیگر اثر می‌گذارد و آن‌ها را به فرمان خدا خنثی می‌کند.

این نکته نیز سزاوار یادآوری است که قبول تأثیر چشم زخم به این معنا نیست که به کارهای خرافی و اعمال عوامانه در این گونه موارد پناه برده شود که هم بر خلاف دستور شرع است و هم سبب شک و تردید افراد ناآگاه به اصل موضوع می‌شود،‌ همان گونه که آلوده شدن بسیاری از حقایق با خرافات،‌ این تأثیر نامطلوب را در اذهان گذارده است.

[طاهره وحیدیان]

راه کارهایی برای خروج از بدبینی

رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمود: «چشم زخم، واقعیت دارد و مرد را در قبر و شتر را در دیگ قرار می‌دهد.»1

این سخن، کنایه از این است که شتر بر اثر چشم‌زخم، مریض می‌شود و صاحبش از ترس تلف شدنش، او را ذبح می‌کند.

یکی از وسوسه‌های شیطان و فعالیت موجودات بدخواه، ایجاد بدبینی در میان دوستان و اطرافیان است و در این گونه شرایط است که مشکلات بسیاری پیش می‌آید و بدبینی‌ها نیز بیشتر می‌شود و به دنبال آن گرفتاری‌ها و نکبت در زندگی افزایش می‌یابد.

بهترین کارها برای بیرون آمدن از این گونه گرفتاری‌ها، امور زیر می‌باشند:

1. بدبینی نسبت به اطرافیان را به طور کلی از خود دور کنیم.

2. هر وقت به یاد گرفتاری‌ها افتادیم، از فکر آن بیرون بیاییم و انصراف ذهنی داشته باشیم و به عبارت دیگر، مثبت‌نگر باشیم و خوبی‌ها و گشایش‌ها را هر چند کم باشد، به طور مرتب به یاد آوریم و شکر خدا کنیم؛ اما از منفی‌ها و گرفتاری‌ها، یاد نکنیم و آنها را تکرار نکنیم و حرف آنها را نزیم.

3. برای انجام هر کاری، از مشورت دیگران استفاده کنیم و با احتیاء تدبیر و جدیت، کار را انجام دهیم و به عبارت دیگر، از شاخه‌ای به شاخه دیگر نپریم؛ بلکه سعی کنیم هر کاری را با جدیت ادامه دهیم و تا می‌توانیم، خودمان کار را انجام دهیم و یا در کنار کسی که کار را انجام می‌دهد حضور داشته باشیم و با او، همکاری کنیم.

4. هر روز خود را با صدقه دادن شروع کنیم.5. یاد کردن خداوند؛ از امام صادق علیه السلام، چنین روایت شده است: «هر کس از سیرت و صورت برادر مسلمانش خشنود شود، خدا را یاد کند؛ زیرا وقتی خداوند را به یاد آورد، ضرری به برادر مؤمنش نمی‌رسد.»2

6. گفتن «امنتُ باللّه‌ و صلی اللّه‌ علی محمد و آله»، اثر چشم‌زخم را خنثی می‌کند.

7. قرائت سوره ناس و فلق برای ترس از چشم‌خوردن، مفید است.3

8. نوشتن سوره‌های حمد، اخلاص، ناس، فلق و آیت‌الکرسی در ورقه‌ای و به همراه داشتن آنها برای رفع چشم‌زخم مفید است.4

9. قرائت سه مرتبه «ماشاءاللّه‌ لاحول ولا قوه الا باللّه‌ العلی العظیم» برای ترس از چشم‌خوردن یا چشم‌زدن، سودمند است.5

10. خواند و نوشتن آیات 75 تا 82 سوره یونس.

11. خواندن سوره «یس» به مدت چهل روز.

12. مسافرت و تغییر محل زندگی.

ان‌شاء‌الله با تداوم صدقه، خوش‌بینی، جدیت و تدبیر و تکرار سوره «یس» مشکلات و نفوس بد از اطراف شما دور خواهد شد. در هر صورت، به خداوند و حاکمیتی اراده الهی همچنان معتقد باشید؛ چه بسا همین فراز و نشیب‌ها، دامی از سوی شیطان باشد که ایمان شما را متزلزل کند. از این رو، با پایداری و استقامت، ایمان خود را حفظ کنید؛ تا شیطان، ناامید شود و درهای رحمت الهی، به سوی شما باز گردد.

[طاهره وحیدیان]

دعا قطعاً تأثیر دارد!

نکته دیگر این که تأثیر دعا، امری مسلم و حتمی است؛ چه خود انسان دعا کند و یا دیگری را شفیع در دعا قرار دهد؛ ولی باید به افراد قابل اعتماد مراجعه کرد و از کسانی که به دنبال شهرت و سودجویی نیستند، بهره گرفت.

در مورد دعانویس‌ها، باید دانست که بسیاری از این افراد، شیادانی هستند که از عقاید مردم سوء استفاده می‌کنند. بنابراین، باید در برخورد با آنان، هشیار بود. برای دعا به درگاه خداوند، نیازی به واسطه و دعانویس نیست؛ بلکه هر کس می‌تواند برای رفع مشکلات خود، به درگاه او عرض حاجت نماید و از اعمال نیک، برای تقرب به درگاه خداوند، بهره ببرد. یا این که به افراد وارسته و اهل دل، دسترسی داشته باشد که به طور یقین، دعای آنان و نفوذ کلام آنان، تأثیر ویژه‌ای دارد.


جمع بندی و نتیجه‌گیری

در قرآن کریم به صراحت از «چشم زخم» سخنی به میان نیامده است، ولی در روایات اشاراتی به این نیروی مرموز چشم شده است، و از نظر عقل و علم نیز مانعی جهت پذیرش «چشم زخم» نداریم اما باید توجه داشت که این مطالب به معنای پذیرفتن همه خرافاتی که در این زمینه رایج است، نمی‌باشد.

پی‌نوشت‌ها:

1. مجلسی، بحارالانوار، ج 63، ص 26.

2. همان، ج 60، ص 25.

3. همان، ج 92.

4. همان، ص 25.

5. همان ، ص 26.