سخن مترجم:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
كتابى كه در اختيار خواننده گرامى قرار دارد متنى تصحيح شده و ترجمهاى ساده و روان از كتاب شريف «الاحتجاج على أهل اللّجاج» تأليف دانشمند فاضل و فقيه پرهيزگار و شيخ جليل أبو منصور أحمد بن علىّ بن أبى طالب طبرسىّ- أعلى اللَّه مقامه الشّريف- از علماى قرن ششم است.
اين مرد بزرگوار از جمله مفاخر علما و دانشمندان اماميّه بوده و شخصيت او از كتاب پربار و ذى قيمتش نيك هويدا است، كتابى كه حاوى بخشهاى گوناگون از احتجاجات چهارده معصوم، از رسول گرامى اسلام تا وجود مبارك حضرت صاحب العصر و الزّمان- صلوات اللَّه عليهم أجمعين- مىباشد.
روش مؤلّف قدس سرّه در كتاب بدين صورت است كه ضمن ايراد عقايد حقّه از لسان معصومين عليهم السّلام شيوه بحث با مخالفين چه از أهل لجاج و چه ديگران را گوشزد مىكند، و بطور كلّى مجموعه كتاب روش صحيح احتجاج و بحث را تعليم مىكند، و مرحوم مؤلّف در مقدّمه كتاب استناد به آيه كريمه ادْعُ إِلى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جادِلْهُمْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ نموده و روش نيكوى مجادله را گوشزد مىكند.
در اين باب مرحوم علّامه شعرانىّ در زيرنويس تفسير أبو الفتوح مطلبى را نگاشتهاند كه براى روشن شدن مطلب آن را عينا از همان جا نقل مىكنم، ايشان فرمايد: «حكما گويند: اقسام علم منطق از جهت ماده پنج است: أوّل آنكه ببرهان و دليل يقينى مطلبى را بر ديگرى ثابت كنند. دوم آنكه بدليل ظنّى و مرغوب. سوم آنكه بمسلّمات خصم وى را مجاب كنند بوجه نيكو. چهارم آنكهمغالطه كنند و بسخنان باطل بر خصم فائق گردند، پنجم آنكه بشعر و تخييل حجّت آورند.
خداوند بسه وجه أوّل امر فرمود، چون مغالطه و شعر مناسب اثبات اصول و فروع دين نيست. أوّل فرمود: سوى پروردگار خويش خوان بعقل و دليل و حكمت، و آن را حكما برهان گويند، دوم بدليل ظنّى و مرغوب و موعظه و پند، و آن را حكما خطابه گويند، و از اين دو گذشته مجادله در سخن و اسكات مخالف را بوجه نيكو كن، و آن را حكما جدل گويند، و اين از معجزات علمى قرآن است».
بارى اين كتاب شريف از ابتداى تأليف تاكنون گذشته از محتوا به جهت اينكه مؤلّف آن استاد ابن شهر آشوب رحمه اللَّه صاحب مناقب) شخصيت بزرگوار جهان تشيّع بوده، پيوسته مورد توجّه همگان قرار داشته است.
متن كتاب همچنان كه در مقدّمه مؤلّف بزرگوار نيز مذكور است جهت جلوگيرى از اطناب، عارى از سند حديث و سلسله روات و بطور كلّى نقل سند مىباشد، بجز احاديث منقول از تفسير امام حسن عسكرىّ عليه السّلام، ولى متن آن منقول از مصادر بحار الأنوار مىباشد.
پاسخ با نقل قول