موضوع: بررسی آیات مربوط به پوشش

آیاتی که متضمن حکم پوشش است و به طور ظاهر یا نص بر احکام پوشش دلالت دارند بر دو قسم است:

یک پوشش جمعی برای خانواده و دوم پوشش فردی برای تک تک افراد. در پوشش خانواده نیز دو شکل متصور است: یک پوشش افراد خانواده از غیر خانواده، دوم پوشش افراد خانواده از بعضی افراد خانواده که خود این شکل در افراد بالغ و غیر بالغ متفاوت است.

اما پوشش فردی نیز بر دو قسم است؛ برای مردان و برای زنان. در مورد زنان دو بخش می‌شود: آنچه برای عموم زنان است و آنچه مختص به زنان پیامبر(صلی الله علیه و آله) است.

علاوه بر این موارد، آیاتی در قرآن است که به طور اشاره یا کنایه بر مسئله پوشش دلالت دارند.

بررسی آیات مربوط به پوشش
آیات مربوط به پوشش در دو سوره نور و احزاب آمده، البته آیات دیگری نیز در غیر از این دو سوره هستند که به طور کنایه یا اشاره بر موضوع مورد بحث دلالت دارند ولی در این مجال مورد بررسی قرار نمی‌گیرند.



آیاتی که به پوشش و حفظ حریم خانواده مربوط است خود بر دو قسم است:
1ـ ستر و پوششی که برای خانواده است و از غیر خانواده که آیات 27، 28 و 29 سوره نور متضمن آن است:

اى كسانى كه ایمان آورده‏ اید، به خانه ‏هایى كه خانه ‏هاى شما نیست داخل مشوید تا اجازه بگیرید و بر اهل آن سلام گویید. این براى شما بهتر است، باشد كه پند گیرید.*و اگر كسى را در آن نیافتید، پس داخلِ آن مشوید تا به شما اجازه داده شود و اگر به شما گفته شد: «برگردید» برگردید، كه آن براى شما سزاوارتر است، و خدا به آنچه انجام مى ‏دهید داناست.*بر شما گناهى نیست كه به خانه‏ هاى غیر مسكونى- كه در آنها براى شما استفاده‏اى است- داخل شوید، و خدا آنچه را آشكار و آنچه را پنهان مى‏ دارید مى ‏داند.

انس به هر چیز و به سوى هر چیز به معناى الفت گرفتن به آن و آرامش یافتن قلب به آن است، و كلمه استیناس به معناى عملى است كه به این منظور انجام شود.


استیناس براى داخل شدن خانه به وسیله اللَّه گفتن و غیره صورت می‌گیرد، تا صاحب خانه بفهمد كه شخصى مى‏ خواهد وارد شود و خود را براى ورود او آماده كند، چه بسا مى‏ شود كه صاحب خانه در حالى قرار دارد كه نمى‏ خواهد كسى او را به آن حال ببیند، و یا از وضعى كه دارد با خبر شود.


در آیه بعد می‌فرماید اگر دانستید کسی در خانه نیست كه اختیار دار اجازه دخول است، پس داخل نشوید تا از ناحیه مالک اذن، به شما اجازه داده شود.

آیه 29 داخل شدن در خانه‏ هایى را كه براى استمتاع بنا شده و كسى در آن سكونت طبیعى ندارد تجویز مى‏ كند، مانند كاروانسراها و حمام‌ها و امثال آن، زیرا همین كه براى عموم ساخته شده است خود اذن عام براى داخل شدن است.

2ـ ستر و پوشش در درون خانواده است در برابر بعضی از افراد خانواده که خود بر دو گونه است:

ـ پوشش در برابر افراد غیر بالغ:
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لِیَسْتَأْذِنْكُمُ الَّذینَ مَلَكَتْ أَیْمانُكُمْ وَ الَّذینَ لَمْ یَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنْكُمْ ثَلاثَ مَرَّاتٍ مِنْ قَبْلِ صَلاةِ الْفَجْرِ وَ حینَ تَضَعُونَ ثِیابَكُمْ مِنَ الظَّهیرَةِ وَ مِنْ بَعْدِ صَلاةِ الْعِشاءِ ثَلاثُ عَوْراتٍ لَكُمْ لَیْسَ عَلَیْكُمْ وَ لا عَلَیْهِمْ جُناحٌ بَعْدَهُنَّ طَوَّافُونَ عَلَیْكُمْ بَعْضُكُمْ عَلى‏ بَعْضٍ كَذلِكَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآیاتِ وَ اللَّهُ عَلیمٌ حَكیمٌ؛

اى كسانى كه ایمان آورده ‏اید، باید غلام و كنیزهاى شما و كسانى از شما كه به [سن‏] بلوغ نرسیده‏ اند سه بار [در شبانه روز] از شما كسب اجازه كنند: پیش از نماز بامداد، و نیمروز كه جامه‏ هاى خود را بیرون مى‏ آورید، و پس از نماز شامگاهان. [این،] سه هنگام برهنگى شماست، نه بر شما و نه بر آنان گناهى نیست كه غیر از این [سه هنگام‏] گرد یكدیگر بچرخید [و با هم معاشرت نمایید]. خداوند آیات [خود] را این گونه براى شما بیان مى‏كند، و خدا داناى سنجیده‏كار است.

مهم‌ترین مسأله‏ اى كه در این سوره، تعقیب شده مسأله عفت عمومى و مبارزه با هرگونه آلودگى جنسى است كه در ابعاد مختلف مورد بررسى قرار گرفته، آیات مورد بحث نیز به یكى از امورى كه با این مسأله ارتباط دارد پرداخته و خصوصیات آن را تشریح مى‏ كند و آن مساله اذن گرفتن كودكان بالغ و نابالغ به هنگام ورود به اطاق‌هایى است كه مردان و همسرانشان ممكن است در آن خلوت كرده باشند.


بدیهى است این دستور متوجه اولیاى اطفال است كه آن‌ها را وادار به انجام این برنامه كنند، چرا كه آنها هنوز به حد بلوغ نرسیده ‏اند تا مشمول تكالیف الهى باشند، و به همین دلیل مخاطب در اینجا اولیاء هستند.


ذكر این نكته نیز لازم است كه آیه از كودكانى سخن مى‏گوید كه به حد تمیز رسیده ‏اند و مسائل جنسى و عورت و غیر آن را تشخیص مى ‏دهند، زیرا دستور اذن گرفتن خود دلیل بر این است كه این اندازه مى‏ فهمند كه اذن گرفتن یعنى چه.

ـ پوشش در برابر افراد بالغ خانواده
در آیات 59 سوره نور احکام آن بیان شده است: وَ إِذا بَلَغَ الْأَطْفالُ مِنْكُمُ الْحُلُمَ فَلْیَسْتَأْذِنُوا كَمَا اسْتَأْذَنَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ كَذلِكَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آیاتِهِ وَ اللَّهُ عَلیمٌ حَكیمٌ؛ و چون كودكان شما به [سن‏] بلوغ رسیدند، باید از شما كسب اجازه كنند همان گونه كه آنان كه پیش از ایشان بودند كسب اجازه كردند. خدا آیات خود را این گونه براى شما بیان مى‏ دارد، و خدا داناى سنجیده‏ كار است.


نوجوانان بالغ طبق این آیه موظفند در همه حال به هنگام ورود بر پدر و مادر اذن بطلبند. این حكم مخصوص به مكانى است كه پدر و مادر در آنجا استراحت مى‏ كنند و گرنه وارد شدن در اطاق عمومى اجازه گرفتن لزومى ندارد.


جدای از این تکلیفی که بر فرزندان قرار داده شده است والدین نیز باید در نوع رفتارها و پوشش خود در برابر فرزندان دقت کافی را داشته باشند تا منجر به تحریک هیجانات جنسی در آنان نگردد.

مادران و پدرانی که با لباس‌های نامناسب در انظار فرزندان خویش ظاهر می‌شوند و رفتارهایی نامناسب با یکدیگر دارند، امیال نهفته در وجود آنان را بیدار می‌سازند و تمایل فرزندان را به جنس مخالف بیش‌تر می‌کنند.


این امر مقدمه‌ای خواهد شد که اموری چون دوستی با جنس مخالف، دیدن تصاویر ناشایست و فیلم‌های مبتذل در جامعه رواج یافته و اخلاق جنسی زیر پا گذاشته شود.


اسلام با نزول این آیات تدابیری اندیشیده است تا ضمن خدشه وارد نشدن به روابط مشروع زنان و مردان با یکدیگر، حال فرزندان نیز مغفول نماند.

منابع:
تفسیر نمونه، ج ‏14، ص 427.
ترجمه المیزان، ج ‏15، ص 153.
مقاله بررسی آیات مربوط به پوشش