موضوع: در مورد روز عاشورا و روزه در این روز بیشتر بدانید!

تفاوت روزه یهود با روزه اسلام:اشکال اساسی دیگر به روایات روزه عاشورا تفاوت موقعیت زمانی روزه یهود با روزه مسلمانان متفاوت است که به جای صبح تا غروب، از غروب آفتاب تا غروب آفتاب روز دیگر است؛ همان‌گونه که دکتر جواد علی آورده است:و یقصدون بصوم الیهود یوم عاشوراء ما یقال له: «یوم الکفّارة» و هو یوم صوم و انقطاع و یقع قبل عید المظال بخمسة أیّام أی فی یوم عشرة تشری و هو یوم الکبور «kipur»، و یکون الصوم فیه من غروب الشمس إلى غروبها فی الیوم التالی، و له حرمة کحرمة السبت، و فیه یدخل الکاهن الأعظم قدس الأقداس لأداء الفروض الدینیّة المفروضة فی ذلک الیوم.و مقصود از روزه یهود در روز عاشوراء آن‌ روزی است که به آن: «روز کفّاره» گفته می‌شود و آن روزی است که در آن روزه گرفته و به عنوان روز انقطاع از آن یاد کرده و پنج روز قبل از عید مظال در ده روز اول ماه تشرین می‌باشد که به آن روز «kipur»، (کیپور) گفته می‌شود و روزه در آن از غروب خورشید امروز تا غروب روز بعد است، و برای آن حرمتی هم‌چون حرمت روز شنبه قائلند، و در این روز، کاهن أعظم برای أداء فرائض دینی وارد قدس الأقداس می‌شودالمفصّل فی تاریخ العرب، ج۶، ص ۳۳۹ چاپ دارالملایین – کتاب المقدس، ج ۲، ص ۲۶۶۰

به این قسمت از متن فوق توجه نمایید:… یوم الکبور «kipur»، و یکون الصوم فیه من غروب الشمس إلى غروبها فی الیوم التالی…… روز «kipur»، (کیپور) گفته می‌شود و روزه در آن از غروب خورشید امروز تا غروب روز بعد است…سقّاف که از خبرگان این فن است می‌گوید:فی واقعنا الحاضر لانجد أیّ یهودیّ یصوم فی العاشر من محرّم أو یعدّه عیداً، و لم یوجد فی السجلاّت التاریخیّة ما یشیر إلى انّهم صاموا فی العاشر من محرّم أو عدوّه عیداً، بل الیهود یصومون یوم العاشر من شهر تشرین و هو الشهر الأوّل من سنتهم فی تقویمهم و تاریخهم إلاّ انّهم لا یسمّونه یوم عاشوراء، بل یوم أو عید کیپور.در زمان ما هیچ شخص یهودی یافت نمی‌شود که روز دهم محرم را که عید آنان محسوب شود روزه بگیرد، و در مطالب ثبت شده تاریخی نیز چیزی که دلالت بر این موضوع نماید یافت نشد، چون یهود روز دهم از ماه تشرین که أوّلین ماه از سال آن‌هاست را روزه می‌گیرند که این را روز عاشوراء نمی‌نامند، چون روز و یا عید کیپور می‌نامندمجلّه الهادی در ۷ جلد، ج ۲، ص ۳۷اقوال علمای شیعهدر باره روزه عاشوراء میان علمای شیعه اقوال متعددی است:بعضی از علمای شیعه در صوم روز عاشوراء حکم به حرمت داده‌اند مانند:مرحوم خوانساری در جامع المدارک:وجزم بعض متأخری المتأخرین بالحرمة ترجیحا للنصوص الناهیة وحملا لما دل على الاستحباب على التقیة. والظاهر أن هذا أقرببعضی از متأخرین از متأخرین علمای شیعه، روایات نهی در روزه عاشوراء را ترجیح داده و احادیث استحباب روزه این روز را حمل بر تقیه نموده‌ و در نتیجه جزم به حرمت نموده‌اند، و ظاهر این است که این نظر اقرب استجامع المدارک، مرحوم خوانساری، ج ۲، ص ۲۲۶

و یا مرحوم محدث بحرانی در حدائق:وبالجملة فإن دلالة هذه الأخبار على التحریم مطلقا أظهر ظاهر.بالجمله این که دلالت این أخبار (صوم یوم عاشوراء) بر تحریم به طور مطلق، أظهر از ظاهر استالحدائق الناضره، محقق بحرانی، ج ۱۳، ص ۳۷۶و یا مرحوم نراقی در مستند الشیعه:فالحق: حرمة صومه من هذه الجهة. فإنه بدعة عند آل محمد متروکةنظر صحیح: حرمت روزه این روز است، چون روزه این روز نزد آل محمد بدعتی متروک محسوب می‌شودمستند الشیعه، محقق نراقی، ج ۱۰، ص ۴۹۳اگرچه اکثریت موجود از متأخرین مانند: سید یزدی صاحب عروه و مرحوم بروجردی و حکیم و امام خمینی و غالب شارحان عروه الوثقى، و یا موجودین در زمان حاضر جانب کراهت را اختیار نموده‌اند.( العروه الوثقى، سید یزدی، ج ۳، ص ۶۵۷) و گروه اندکی نیز روزه گرفتن به نیّت حزن و اندوه و نه به نیت تبرک جستن به شکلی که بنی امیّه کردند را تا عصر روز عاشوراء و سپس افطار کردن قبل از غروب را (ترجیحاً با تربت سیدالشهداء علیه السّلام) مستحب دانسته و این را، راه جمع بین اخبار ناهیه و اخبار وارده در استحباب صوم عاشوراء دانسته‌اند، مانند آن‌چه که شیخ در استبصار (استبصار، شیخ طوسی، ج۲، ص ۱۳۶) با استفاده از روایت زیر انجام داده است:عبد الله بن سنان عن الصادق علیه السلام قال: دخلت علیه یوم عاشورا فألفیته کاسف اللون ظاهر الحزن و دموعه تنحدر کاللؤلؤ المتساقط، فقلت: یا ابن رسول الله مم بکاؤک لا أبکى الله عینیک فقال لی: أو فی غفلة أنت؛ اما علمت أن الحسین علیه السلام أصیب فی مثل هذا الیوم فقلت: یا سیدی فما قولک فی صومه قال لی: صمه من غیر تبییت وأفطره من غیر تشمیت ولا تجعل صوم یوم کملا ولیکن إفطارک بعد صلاة العصر بساعة على شربة من ماء فإنه فی ذلک الوقت من ذلک الیوم تجلت الهیجاء عن آل رسول الله صلى الله علیه وآله وانکشفت الملحمة عنهمعبد الله بن سنان از امام صادق علیه السلام روایت می‌کند: روز عاشورا به محضر آن حضرت مشرف شدم و آن حضرت را با رنگی تیره و گرفته و حزنی که در چهره ظاهر بود و اشکی که هم‌چون دانه‌های لؤلؤ از چشمان مبارک جاری بود مشاهده نمودم، عرض کردم: یا ابن رسول الله! خداوند چشمانتان را نگریاند گریه شما به خاطر چیست؟ حضرت فرمودند: آیا غافلی و نمی‌دانی که حسین علیه السلام در مثل امروزی به مصائب مبتلا شده است؟ عرض کردم: ای سید و آقای من! نظرتان در باره روزه گرفتن در این روز چیست؟ حضرت فرمودند: این روز را روزه بدار؛ اما بدون این که آن را به پایان برسانی أفطار کن و بدون آن‌که از آن انتظار رحمت داشته باشی و آن را صوم کامل قرار نده و بعد از ساعتی از نماز عصر گذشته با جرعه‌ای از آب آن را افطار کن…

مصباح المتهجد، شیخ طوسی، ص ۵۴۷لذا، فقهای شیعه با الهام از روایات اهل بیت علیهم السّلام چون این روز را روز حزن و اندوه و اقامه عزا در مصیبت حضرت ابا عبد الله الحسین علیه السلام می‏دانند از هرگونه عملی که منافات با اقامه عزا در این روز داشته باشد به شدت نهی فرموده‌اند و مؤمنین را توصیه فرموده‌اند تا در این روز دست از کار‌های روز مرّه کشیده و این روز را روز مصیبت و حزن و بکاء خود قرار دهند. از باب نمونه امام رضا علیه السلام در روایتی‌ می‌فرمایند:من کان یوم عاشوراء یوم مصیبته وحزنه وبکائه یجعل الله عز وجل یوم القیامة یوم فرحه وسروره وقرت بنا فی الجنان عینه.کسی که روز عاشوراء روز مصیبت و حزن و اندوه و گریه او باشد خداوند روز قیامت را روز شادی و سرور او قرار داده و چشمانش را در بهشت به ما روشن خواهد فرمود. علل الشرائع، شیخ صدوق، ج ۱، ص ۲۲۷ در روایت فوق از آن‌جا که امام علیه السّلام روز عاشوراء را روز مصیبت و حزن و اندوه و گریه می‌داند، لذا هر‌گونه عملی که در آن ذره‌ای شائبه شادی و یا فرح و سرور و یا اشتغال به امور دنیایی که غفلت از مصائب امام حسین علیه السّلام را به دنبال داشته باشد را خلاف خواست خدا و اهل بیت ‌دانسته‌اند.باید توجه کرد اقوال برخی از علمای شیعه در مورد جواز روزه روز عاشورا ذکر شده است که اگر این روزه برای عزا و سوگ اهل بیت پیامبر باشد مستحب است که البته استحباب از روایاتی که به آن استناد می کنند برداشت نمی شودپس روشن است اگر کسی از باب عید روزه شود. دقیقا برخلاف امر اهل بیت است

کراهت روزه عاشورامتأخّرین از فقهاى شیعه فتوا به کراهت روزه در روز عاشورا داده‏اند، و حتى برخى، از قبیل بحرانى و مجلسى آن را تحریم نموده‏اند. اینک به ادله کراهت اشاره مى‏کنیم:۱ – روزه عاشورا سنتى براى دشمنان دین و اهل بیت بوده است، که مسلمین نباید این سنت را احیا کرده، خود را به آن شبیه کنند.۲ – روایاتى که دلالت بر جواز یا امر بر روزه عاشورا دارد را مى‏توان حمل بر امساک به جهت حزن نمود، نه به جهت روزه‏دارى، و یا این که مى‏توان حمل بر تقیه کرد.۳ – روزه چنین روزى نزد اهل بیت و اصحاب آنان معهود نبوده و سیره آنان نبوده است.۴ – روایاتى که ظهور در منع تحریمى دارند را به جهت قرینه وحدت سیاق بین آن‏ها و روایات نهى از روزه عرفه حمل بر کراهت مى‏کنیم، خصوصاً آن که برخى از روایات ناهیه ظهور در کراهت دارد.آرى جماعت بسیارى از فقهاى امامیه به استحباب امساک تا وقت عصر، نه به قصد روزه فتوا داده‏اند، همچون شهید ثانى، محقق کرکى، علامه حلّى، محقق اردبیلى، شهید اول، شیخ بهایى، سبزوارى، فیض کاشانى، حرّ عاملى، مجلسى، کاشف الغطأ، نراقى، محقق قمىروایات اهل بیت علیهم السلام در نهی از روزه عاشوراءروزه ماه رمضان ناسخ روزه عاشوراء:در کتب و منابع شیعه روایات متعددی وجود دارد که نشان دهنده این مطلب است که با واجب شدن روزه ماه رمضان دیگر روزه این روز از وجوب خارج گردیده و ترک روزه آن سزاوارتر است.جهت تبیین بیشتر این مطلب و جایگاه روزه عاشوراء از منظر امامان معصوم شیعه به چند روایت از ائمه معصومین علیهم السّلام اشاره می‌کنیم و طالبان تفصیل را به کتب روایی ارجاع می‌دهیم: محمد بن مسلم و زراره بن أعین از أبا جعفر؛ امام باقر علیه السلام درباره صوم روز عاشوراء سئوال می‏کنند حضرت در پاسخ می‏فرماید: کان صومه قبل شهر رمضان، فلما نزل شهر رمضان ترک. قبل از وجوب روزه ماه رمضان روزه آن واجب بود؛ اما با نازل شدن وجوب این ماه، روزه عاشوراء ترک گردید من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۵۱، ح ۲۲۴

در روایتی دیگر راوی می‏گوید: از امام باقر علیه السلام در باره صوم روز عاشوراء سئوال نمودم؛ حضرت فرمودند: صوم متروک بنزول شهر رمضان، والمتروک بدعة. روزه‏ای است که با وجوب روزه ماه رمضان ترک گردید و روزه گرفتن در روزه متروک بدعت محسوب می‏گردد کافی، ج ۴، ص ۱۴۶، باب صوم عاشوراء و عرفه، حدیث

۴روزه عاشوراء سنت بنی امیه به خاطر شهادت امام حسین: در روایتی دیگر شخصی از امام صادق علیه السلام راجع به روزه گرفتن در روز عاشوراء سئوال می‏کند حضرت می‏فرماید: ذاک یوم قتل فیه الحسین علیه السلام، فإن کنت شامتا فصم. ثم قال: إن آل أمیة علیهم لعنة الله ومن أعانهم على قتل الحسین من أهل الشام، نذروا نذرا إن قتل الحسین علیه السلام وسلم من خرج إلى الحسین علیه السلام وصارت الخلافة فی آل أبی سفیان، أن یتخذوا ذلک الیوم عیدا لهم، وأن یصوموا فیه شکرا، ویفرحون أولادهم، فصارت فی آل أبی سفیان سنّة إلى الیوم فی الناس، واقتدى بهم الناس جمیعا، فلذلک یصومونه ویدخلون على عیالاتهم وأهالیهم الفرح ذلک الیوم. ثم قال: إن الصوم لا یکون للمصیبة، ولا یکون إلا شکرا للسلامة، وإن الحسین علیه السلام أصیب، فإن کنت ممن أصبت به فلا تصم، وإن کنت شامتا ممن سرک سلامة بنی أمیة فصم شکرا لله تعالى. روز عاشورا روز شهادت امام حسین است. اگر می‏خواهی به حسین شماتت کنی (از بلایی که به آنها وارد شده اظهار خشنودی کنی) در روز عاشورا روزه بگیر. بنی امیه لعنه اللَّه علیهم و آن افرادی از اهل شام که آنان را در کشتن حسین اعانت نمودند نذر کردند: اگر حسین کشته شود و اشخاصی که از آنان بر حسین علیه السلام خروج کرده‏اند سالم بمانند و مقام خلافت نصیب آل ابو سفیان شود روز عاشورا را برای خود عید قرار دهند و آن روز را براى شکرگزارى روزه بگیرند. لذا این موضوع تا امروز بین مردم سنت و معمول شد و مردم عموما به آنان اقتدا کردند. آری به این علت است که روز عاشورا را روزه می‏گیرند و در این روز اهل و عیال خود را مسرور می‏کنند. سپس حضرت فرمود: آری! روزه این روز برای مصیبت نیست. چون فقط برای سپاس از جهت سلامتی بنی امیه است. حسین علیه السلام در این روز مصیبت دیده ‏است، اگر تو هم مصیبت زده هستی این روز را روزه نگیر و اگر از کسانی هستی که قصد شماتت اهل بیت را داشته و سلامت بنی امیّه تو را خشنود کرده این روز را روزه بدار.امالی شیخ طوسی، ص ۶۶۷، رقم‏۱۳۹۷ / ۴

آتش جهنم؛ بهره روزه داری عاشوراء:در روایتی دیگر زید نرسی از زراره این‌گونه نقل می‌کند:عن زید النرسی قال: سمعت عبید بن زرارة یسأل أبا عبد الله علیه السلام عن صوم یوم عاشورا فقال: من صامه کان حظه من صیام ذلک الیوم حظ ابن مرجانة وآل زیاد. قال: قلت: وما کان حظهم من ذلک الیوم؟ قال: النار أعاذنا الله من النار ومن عمل یقرب من النار.زید نرسی می‌گوید: از عبید بن زراره شنیدم که از أبا عبد الله علیه السلام راجع به روزه عاشورا سؤال نمود. حضرت فرمود: کسی که این روز را روزه بدارد حظ و نصیبش از این روز همان خواهد بود که ابن مرجانه و آل زیاد از این روز بردند. می‌گوید: گفتم حظ و نصیب آنان در این روز چه بود؟ فرمود: آتش جهنم! و به خدا پناه می‌بریم از عملی که نتیجه آن آتش باشد!الکافی، ج ۴، ص۱۴۷، شماره ۶تهذیب، ج۴، ص۳۰۱، شماره۹۱۲الإستبصار، ج۲، ص۱۳۵، شماره ۴۴۳پاداش روزه داری عاشورا غضب خداوند:محمد بن یعقوب عن الحسین بن علی الهاشمی عن محمد بن الحسین عن محمد بن سنان (عن أبان عن عبد الملک) قال: سألت أبا عبد الله علیه السلام عن صوم تاسوعاء وعاشوراء من شهر المحرم؟ فقال:… ما هو یوم صوم. وما هو إلا یوم حزن ومصیبة دخلت على أهل السماء وأهل الأرض وجمیع المؤمنین. ویوم فرح وسرور لابن مرجانة وآل زیاد وأهل الشام. غضب الله علیهم وعلى ذریاتهم…از أبا عبد الله؛ امام صادق علیه السلام در باره روزه گرفتن تاسوعاء و عاشورای از ماه محرم سؤال نمودم؟ حضرت فرمود:… این روز‌ها برای روزه گرفتن نیست، چون این روز‌ها روز حزن و مصیبت أهل آسمان‌ها و أهل زمین و همه مؤمنین است و روز فرح و سرور ابن مرجانه و آل زیاد و أهل شام است، که غضب خدا بر آنان و ذریه آنان باد…وسائل الشیعه (آل البیت)، شیخ حر عاملی، ج ۱۰، ص ۴۶۰٫ح ۱۳۸۴۷

فتوای برخی از مراجع شیعه پیرامون روزه روز عاشورا:آیت الله وحید خراسانی:مسأله ۱۷۵۵ـ روزه روز عاشورا بنابر احتیاط واجب جایز نیستآیت الله مکارم شیرازی:مسأله ۱۴۶۹ـ روزه روز عاشورا مکروه است

در انتها:روشن شد که روزه روز عاشورا نزد شیعه مکروه است. روایاتی که نزد اهل سنت هم حجت است و دلالت بر استحباب می کند. دچار مشکل است. نکته مهم این است که در اسلام روز عاشورا عید نیست. بلکه روزی است که اهل بیت رسول الله عزادار هستند و عاشورا نزد یهود عید بوده است که معاویه اولین کسی بود که آنرا زنده کرد و باب کرد در اسلام. عاشورا روز حزن اهل بیت می باشد به دلیل شهادت سبط رسول الله. سید شباب اهل الجنهوالسلام علی من اتبع الهدی